Περιζήτητο είναι ένα από τα βότανα, που συναντώνται σε πολλές περιοχές της βόρειας Ελλάδας. Ονομάζεται πρίμουλα και συλλέγεται από ξένους, που το πουλούν στην ευρωπαϊκή αγορά και ιδιαίτερα στη Γερμανία.
Η πρίμουλα είναι ένα φαρμακευτικό βότανο που δρα κατά των πονοκεφάλων, χαλαρώνει τη νευρική υπερδιέγερση και είναι αρκετό κοινό στην Ελλάδα, αλλά γίνεται στόχος λεηλασίας από αλλοδαπούς που το συλλέγουν και το μεταπωλούν παράνομα, κυρίως στη Γερμανία.
Προ μηνών η Αστυνομία είχε προχωρήσει σε συλλήψεις και κατασχέσεις σάκων με περισσότερα από 200 κιλά του φαρμακευτικού βοτάνου πρίμουλα που είχε συλλεχθεί παράνομα στο Νεστόριο Καστοριάς και σε περιοχές των Ιωαννίνων. Πολλές φορές, το φυτό είχε εκριζωθεί, προκαλώντας μεγάλη καταστροφή στον πληθυσμό του
Στο πλαίσιο του μαθήματος «Αυτοφυή αρωματικά και φαρμακευτικά είδη», που πραγματοποιείται στο Τμήμα Δασοπονίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Καρπενησίου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών από τον Δρ Γιώργο Φωτιάδη, η τελειόφοιτη Βασιλική Καλτσή, μελέτησε την πρίμουλα (Primulaveris), σε μια προσπάθεια να δώσει και απαντήσεις στο γιατί συνεχίζεται κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, η λεηλασία της.
«Δεν είναι κάποιο σημαντικό βότανο, ούτε κάποιο σπάνιο είδος αλλά σίγουρα, είναι παράνομο να το μαζεύεις», λέει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Καλτσή.
Συμπληρώνει δε, ότι στην Ελλάδα «δεν ασχολούμαστε ιδιαίτερα με την πρίμουλα καθώς, σε αντίθεση με πολλές ευρωπαϊκές χώρες, έχουμε πληθώρα αρωματικών φυτών. Χρησιμοποιούμε περισσότερο άλλα βότανα, όπως το χαμομήλι, το βαλσαμόχορτο ή τη ρίγανη. Το είδος Primulaveris είναι αρκετά κοινό στις παρυφές των δασών οξιάς και δεν έχει ενταχθεί σε κάποια λίστα «κινδυνεύοντων» ειδών», εξηγεί η κ. Καλτσή.
Όσον αφορά τις ιδιότητές του «το είδος φαίνεται να είναι εξαιρετικό χαλαρωτικό και ηρεμιστικό βότανο, καταπραΰνει τις αντιδράσεις στο στρες και την ένταση, χαλαρώνει τη νευρική υπερδιέγερση και διευκολύνει τον ξεκούραστο ύπνο».
«Δρα κατά των νευρικών πονοκεφάλων, χρησιμοποιείται για τη βρογχίτιδα, το κρυολόγημα και το βήχα, η ρίζα του χρησιμοποιείται σαν αποχρεμπτικό, διουρητικό, αντισπασμωδικό και αναλγητικό, καταπολεμά τα αρθριτικά και τους ρευματισμούς, βοηθά στις δερματοπάθειες και στα εγκαύματα από τον ήλιο και ενδυναμώνει την καρδιά και το νευρικό σύστημα», αναφέρεται στην έρευνα της φοιτήτριας.
Μόνο με συμβουλή γιατρού
Επισημαίνεται ωστόσο ότι «σύμφωνα με έρευνες, δεν πρέπει να καταναλώνεται από άτομα κάτω των 12 ετών και επειδή μπορεί να δημιουργήσει κάποια προβλήματα, υπάρχει ισχυρή σύσταση να καταναλώνεται μόνο μετά τη συμβουλή γιατρού».
Σύμφωνα πάντως με την κ. Καλτσή, στην Ελλάδα τουλάχιστον τις τελευταίες δεκαετίες, δεν χρησιμοποιείται για τις φαρμακευτικές ιδιότητές του.
«Η ύπαρξή του μόνο σε ψηλά βουνά, καθώς και οι σχετικά «λίγες φαρμακευτικές» ιδιότητές του σε σχέση με άλλα είδη, μπορεί να είναι οι λόγοι που στην Ελλάδα το είδος δεν έχει χρησιμοποιηθεί» διευκρινίζει. Η ίδια αποδίδει την παράνομη συλλογή του, στη ζήτηση που υπάρχει σε ορισμένες χώρες και κυρίως στη Γερμανία.
Απαντάται σε διαφορετικούς χρωματισμούς, ανάλογα με την περιοχή και την εποχή.
«Η τιμή μπορεί να φτάσει τα 100- 400 ευρώ το κιλό (τιμή αγοράς και όχι παραγωγών και συλλεκτών) των αποξηραμένων τμημάτων του (κυρίως των ανθέων του), δηλαδή τουλάχιστον 5 κιλά νωπών ανθέων. Κάθε φυτό παράγει άνθη μόλις μερικών γραμμαρίων και για αυτό η συλλογή του σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στους πληθυσμούς του είδους καθώς πολλές φορές, τραβιέται από τη ρίζα του».
Το «δάκρυ της Παναγίας»
Η πρίμουλα ονομάζεται και «δακράκι», όπως και «λουλούδι του Δαρβίνου». «Ο Δαρβίνος, μεταξύ άλλων, ασχολήθηκε με το γένους Primula, όπου παρατήρησε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: στο ίδιο είδος άλλα φυτά είχαν «μεγαλύτερους στήμονες» (το αρσενικό μέρος του άνθους) και άλλα φυτά είχαν μεγαλύτερο στίγμα (τμήμα του θηλυκού μέρους του άνθους).
Η επεξήγηση και ο λόγος ήταν για να μην γίνεται αυτεπικονίαση στο ίδιο άνθος (όπως η αιμομιξία στα ζώα). Φαίνεται δηλαδή ότι κάποιος συνέδεσε όλες αυτές τις πληροφορίες, ώστε τελικά, να φέρεται ως το φυτό του Δαρβίνου το είδος «Primulaveris», αν και φυτά του Δαρβίνου αναφέρονται συνήθως στα είδη που βρίσκονται στην περιοχή Darwin της Αυστραλίας, η οποία και ονομάστηκε έτσι προς τιμή του επιστήμονα», εξηγεί η κ. Καλτσή.
Όσο για τη λαϊκή ονομασία «δακράκι», αποδίδεται στη δοξασία πως «εκεί που έκλαιγε η Παναγία και έπεσε το δάκρυ της, φύτρωσε το είδος, γι’ αυτό και “δακράκι” είναι το ίδιο είδος που παλιά στόλιζαν και τους επιτάφιους», καταλήγει η κ. Καλτσή.
(H φωτογραφία παραχωρήθηκε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό-Πρακτορείο Ειδήσεων από την Αστυνομία στο πλαίσιο των συλλήψεων αλλοδαπών με φαρμακευτικά φυτά).
Ιστορική προέλευση και ιδιότητες
Η πρίμουλα πήρε το όνομά της από τη λατινική λέξη primus που σημαίνει «πρώτος», καθώς το φυτό ανθίζει στις αρχές της άνοιξης. Έχει πολλά είδη που καλλιεργούνται για καλλωπιστικούς κυρίως σκοπούς.
Είναι μια πολυετής πόα, με χνουδωτά, στενόμακρα φύλλα, μυρωδάτα βαθυκίτρινα λουλούδια, πλαγιαστά προς τη μία πλευρά, που μοιάζουν με καμπανούλες. Τη συναντάμε σε περισσότερα από 400 είδη στην εύκρατη ζώνη, σε πολλά κράτη της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής.
Τα άνθη της πρίμουλας της εαρινής είναι μικρότερα, χρυσοκίτρινα με πορτοκαλί στίγματα, ενώ τα άνθη της πρίμουλας της υψηλής είναι απαλά κίτρινα και δεν έχουν καθόλου στίγματα. Θα τη δούμε να πωλείται στα ανθοπωλεία, σε πολλά χρώματα και να στολίζει πάρκα, κήπους και μπαλκόνια. Χρειάζεται σκιερό περιβάλλον και υγρό έδαφος. Οι στεφάνες του άνθους πρέπει να συλλέγονται χωρίς τον πράσινο κάλυκα, από το Μάρτιο μέχρι το Μάιο και να ξηραίνονται γρήγορα στη σκιά.
Οι ρίζες πρέπει να εξάγονται είτε πριν την ανθοφορία είτε το φθινόπωρο.
Η υπερσυλλογή του φυτού το έχει κάνει εξαιρετικά σπάνιο, γι΄αυτό, θα πρέπει να το μαζεύουμε όταν το βρίσκουμε σε αφθονία και ακόμη και τότε, να το συλλέγουμε σε περιορισμένη ποσότητα.
Συστατικά: Περιέχει (κυρίως τα φύλλα της) βιταμίνη C και μέταλλα. Περιέχει σαπωνίνες (πάνω από 10%), γλυκοσίδια, φλαβονοειδή, ένζυμα και διάφορες άλλες ουσίες. Η στεφάνη και το ρίζωμά της περιέχουν αιθέρια έλαια.
Η πρίμουλα ήταν γνωστή από την αρχαιότητα και έχει συνδεθεί με πολλούς μύθους και προλήψεις. Την συναντούμε σε πολλούς θρύλους με ξωτικά, μάγισσες και νεράιδες. Έχει αναφερθεί από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο και έχει παίξει σημαντικό ρόλο, μαζί με άλλα τελετουργικά φυτά, στη Μυθολογία των Κελτών και των Δρυίδων, σαν συστατικό, για την παρασκευή μαγικών φίλτρων.
Κατά το Μεσαίωνα, η πρίμουλα ήταν γνωστή σαν βότανο του Αγίου Πέτρου και ήταν περιζήτητο από τους φαρμακοποιούς της Φλωρεντίας.
Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις
Είναι εξαιρετικό χαλαρωτικό και ηρεμιστικό βότανο. Καταπραύνει τις αντιδράσεις στο στρες και την ένταση, χαλαρώνει τη νευρική υπερδιέγερση και διευκολύνει τον ξεκούραστο ύπνο. Δρα κατά των νευρικών πονοκεφάλων
-χρησιμοποιείται για τη βρογχίτιδα, το κρυολόγημα και το βήχα
-η ρίζα της χρησιμοποιείται σαν αποχρεμπτικό, διουρητικό, αντισπασμωδικό και αναλγητικό
-εξωτερικά, έχει αντιεκχυμωτικές ιδιότητες
-καταπολεμά τα αρθριτικά και τους ρευματισμούς
-βοηθά στις δερματοπάθειες. Τα άνθη της με μορφή αλοιφής, χρησιμοποιούνται για εγκαύματα από τον ήλιο, για την ιλαρά, για κηλίδες του δέρματος κ.λ.π
-ενδυναμώνει την καρδιά και το νευρικό σύστημα
-τα φρέσκα φύλλα και η ρίζα της έχουν το χαρακτηριστικό άρωμα του γλυκάνισου. Τα άνθη της έχουν λεπτή και γλυκιά μυρωδιά και μπορούν να προστεθούν σε σαλάτες, γλυκά και να γίνουν ένα ευχάριστο και αναζωογονητικό αφέψημα.
-από τα άνθη της παρασκευάζεται κρασί
-τα φύλλα και τα άνθη της χρησιμοποιούνται για την παρασκευή μαρμελάδας
-Για προβλήματα που έχουν σχέση με το στρες, συνδυάζεται με όλα τα χαλαρωτικά νευροτονωτικά, όπως το τίλιο ή τη σκουτελλάρια.
-Για το βήχα, μπορεί να συνδυαστεί με το βήχιο ή το γλυκάνισο.
Προφυλάξεις και αντενδείξεις
-Τα φύλλα κάποιων εξωτικών ειδών πρίμουλας μπορούν να προκαλέσουν δερματίτιδες, σε ανθρώπους με ευαίσθητη επιδερμίδα.
-Γενικά, η πρίμουλα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά την εγκυμοσύνη, από τους αλλεργικούς στην ασπιρίνη, αλλά ούτε και σε μεγάλες δόσεις, γιατί μπορεί να προκαλέσει διάρροια ή και εμετό.
-Χρειάζεται, επίσης, προσοχή στη χρήση, κυρίως, σε όσους πάσχουν από κάποια νοσήματα του γαστρεντερικού.
-Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνουμε και στο μέρος από όπου μαζεύουμε την πρίμουλα, ώστε να μην βρίσκεται κοντά σε χωράφια που μπορεί να είναι ραντισμένα με επικίνδυνα φυτοφάρμακα.
