Η σχέση μεταξύ καρκίνου και διατροφής έχει ερευνηθεί και συζητηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Στοιχεία από το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον καρκίνο διαπίστωσαν ότι από τα 387.000 άτομα που διαγνώστηκαν με καρκίνο μεταξύ 2019 και 2020, το 40% των περιπτώσεων αυτών θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί με αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δίαιτα και η διατροφή παίζουν τεράστιο ρόλο στον καρκίνο», λέει στο Independent ο Timothy Rebbeck, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και στο Ινστιτούτο Καρκίνου Dana-Farber.
Ωστόσο, προσθέτει ότι δεν είναι εντελώς ξεκάθαρο: «Είμαστε όλοι μοναδικοί και έχουμε διαφορετικές ευαισθησίες, λόγω DNA ή βιολογίας, που καθορίζουν τον κίνδυνο καρκίνου». «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένοι άνθρωποι επωφελούνται από αυτό που ονομάζω “φαινόμενο Ουίνστον Τσόρτσιλ”, και μπορούν να πίνουν και να καπνίζουν όλη τους τη ζωή και να φτάνουν στα 90 και να αισθάνονται καλά. Όλοι ξέρουμε κάποιον τέτοιο άνθρωπο. Κι όμως, όλοι γνωρίζουμε κάποιον που ζει μια υγιή ζωή, δεν καπνίζει ποτέ, διατηρεί ένα υγιές βάρος, γυμνάζεται, κι όμως παθαίνει καρκίνο νέος».
Η άσκηση και η μείωση των κινδύνων
Ο Rebbeck λέει επίσης ότι υπάρχουν ορισμένοι τύποι καρκίνου για τους οποίους η διατροφή και η δίαιτα παίζουν πολύ περιορισμένο ρόλο. «Για παράδειγμα, ο καρκίνος του προστάτη δεν φαίνεται να επηρεάζεται πολύ έντονα».
Η άσκηση, ωστόσο, το κάνει, με τους ερευνητές από τη Σουηδική Σχολή Επιστημών Αθλητισμού και Υγείας στη Στοκχόλμη να διαπιστώνουν πρόσφατα ότι οι άνδρες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο κατά 35% αυξάνοντας την καρδιαγγειακή τους δραστηριότητα κατά μόλις 3%.
Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα (UPF) δεν είναι πολύ καλά
Ωστόσο, ενώ ο καρκίνος του προστάτη πιθανότατα δεν επηρεάζεται από τη διατροφή, ο Rebbeck λέει ότι ο καρκίνος στο παχύ έντερο «επηρεάζεται πολύ έντονα» από τη διατροφή μας. Με ποιο τρόπο; «Διαφέρει από καρκίνο σε καρκίνο, αλλά καταλήγουμε σε μερικές βασικές αρχές», λέει. «Γνωρίζουμε ότι τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα (UPF) δεν είναι πολύ καλά, όσον αφορά τον καρκίνο. Αυτά χαρακτηρίζονται ως οτιδήποτε δεν θα αναγνώριζε η γιαγιά σας. Αυτές οι τροφές φαίνεται να προκαλούν πολλά προβλήματα, όσον αφορά τον καρκίνο».
Πράγματι, μια μελέτη του Φεβρουαρίου του 2023 από το Imperial College του Λονδίνου διαπίστωσε ότι η υψηλή κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης 34 διαφορετικών τύπων καρκίνου, συγκεκριμένα του εγκεφάλου, του μαστού και των ωοθηκών, και να πεθάνει κάποιος από αυτούς. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι για κάθε 10% αύξηση της κατανάλωσης αυτών των τροφίμων υπήρχε 2% αύξηση της συνολικής συχνότητας εμφάνισης καρκίνου, ακόμη και με προσαρμογή για την κοινωνικοοικονομική κατάσταση και παράγοντες όπως το κάπνισμα και το βάρος.
Ανθρακούχα ποτά, αρτοσκευάσματα μακράς διαρκείας και έτοιμα γεύματα
Ο Rebecck λέει ότι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις μεθόδους επεξεργασίας αυτών των τροφίμων, τα οποία είναι συχνά φθηνά και περιλαμβάνουν πράγματα όπως τα ανθρακούχα ποτά, τα αρτοσκευάσματα μακράς διαρκείας και τα έτοιμα γεύματα, καθώς και στα υψηλά επίπεδα λίπους, αλατιού, ζάχαρης και προσθέτων που περιέχουν.
«Και δεν είναι αυτό που θέλει κανείς να ακούσει, αλλά το αλκοόλ συνδέεται επίσης πολύ έντονα με τον καρκίνο», λέει ο Ρέμπεκ. Σύμφωνα με το Cancer Research, το αλκοόλ μπορεί να αποτελέσει παράγοντα πρόκλησης επτά διαφορετικών τύπων καρκίνου (του μαστού, του εντέρου, του στόματος, τριών τύπων λαιμού και του ήπατος), ενώ τον Ιανουάριο του 2023 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο.
«Το αλκόολ είναι καρκινογόνο πρώτης κατηγορίας», λέει ο Ρέμπεκ. «Παλαιότερα πιστεύαμε ότι μικρές ποσότητες ήταν εντάξει, αλλά τώρα δεν το πιστεύουμε αυτό. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη κάποια συζήτηση γύρω από τα καρδιαγγειακά οφέλη, οπότε αν ο κίνδυνος καρκίνου είναι χαμηλός αλλά ο κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου είναι υψηλός, είναι εντάξει το περιστασιακό ποτήρι κόκκινο κρασί; Πρέπει να σταθμίσετε αυτόν τον κίνδυνο».
Το αλκοόλ είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για ορισμένους καρκίνους, λέει. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σε νεαρές γυναίκες συνδέεται «πολύ καθαρά» με τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού στα μετέπειτα χρόνια, λόγω αυτού που αποκαλεί «χημικές επακόλουθες αντιδράσεις» που προκαλεί το ποτό.
«Ο τρόπος με τον οποίο μεταβολίζεται προκαλεί όλων των ειδών τα προβλήματα. Μετατρέπεται σε χημικές ουσίες όπως οι αλδεΰδες, οι οποίες προκαλούν μεταλλάξεις στο DNA και μπορούν να οδηγήσουν σε βλάβη των ιστών του μαστού. Επηρεάζει και άλλους ιστούς, αλλά ιδιαίτερα τον ιστό του μαστού. Εν τω μεταξύ, η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ σε υψηλά επίπεδα συνδέεται με καρκίνο του λαιμού».
Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος
Η κατανάλωση κρέατος έχει επίσης συνδεθεί με τον κίνδυνο καρκίνου, ιδίως του εντέρου. Το 2019 οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ακόμη και οι μέτριες ποσότητες κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του εντέρου και το Εθνικό Σύστημα Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου συμβουλεύει επί του παρόντος όσους τρώνε περισσότερα από 90 γραμμάρια την ημέρα να μειώσουν την κατανάλωσή τους σε 70 γραμμάρια.
«Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνετε χορτοφάγοι ή βίγκαν, αλλά γνωρίζουμε ότι μια διατροφή που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε λαχανικά είναι καλύτερη όσον αφορά τον κίνδυνο καρκίνου και οι ξηροί καρποί, τα φασόλια και τα όσπρια μπορούν να παρέχουν πρωτεΐνες», σημειώνει ο Ρέμπεκ.
Ο έλεγχος του βάρους ένας από τους καλύτερους τρόπους πρόληψης του καρκίνου
Τέλος, παρακολουθήστε το βάρος σας. Το Διεθνές Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον Καρκίνο αναφέρει ότι η διατήρηση ενός υγιούς βάρους καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους πρόληψης του καρκίνου. Και υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι το υπερβολικό βάρος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου, όπως του ήπατος, του μαστού, των νεφρών και του οισοφάγου.
«Το υπερβολικό βάρος αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου, οπότε η μείωση του κινδύνου παχυσαρκίας θα μειώσει τη φλεγμονή και τη βλάβη του DNA», υπογραμμίζει ο Rebbeck.
Οσον αφορά τον ίδιο και τη διατροφή του, όπως εξομολογείται στο Independent, προσπαθεί να τρώει φρούτα και λαχανικά φρέσκα και να περιορίζει το μέγεθος των μερίδων. Η νηστεία μπορεί να βοηθήσει σε αυτό γιατί, κατά συνέπεια, περιορίζονται οι ποσότητες τροφής που καταναλώνονται για ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον. Η άσκηση βοηθά επίσης, ιδίως στην πρόληψη της υποτροπής.
Μια μελέτη του 2021 διαπίστωσε ότι ο κίνδυνος ήταν 63% στις επιζώντες του καρκίνου του μαστού που ασκούνταν τακτικά, ενώ μια μελέτη του 2023 διαπίστωσε ότι η γιόγκα δύο φορές την εβδομάδα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο.
Κίνδυνος η παραπληροφόρηση για την υγεία
Ωστόσο τα πράγματα είναι περίπλοκα. «Η παραπληροφόρηση για την υγεία είναι παντού», λέει ο Ρέμπεκ. Ανησυχητικά, μια μελέτη του 2023 διαπίστωσε ότι εκατομμύρια γυναίκες στρέφονται πλέον σε πλατφόρμες όπως το TikTok για συμβουλές υγείας μετά από διάγνωση καρκίνου, αλλά η πλειοψηφία των πληροφοριών αυτών είναι παραπλανητικές ή ανακριβείς, διαπίστωσαν ερευνητές από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο.
Αυτό που συμβουλεύει εκείνος τους καρκινοπαθείς είναι να συμβουλεύονται έναν διατροφολόγο ή διαιτολόγο. «Πρόκειται για έναν πολύ υποβαθμισμένο τομέα», λέει η διατροφολόγος Jane Clarke στο Independent. «Κανείς δεν μιλάει για την πραγματικότητα ότι οι καρκινοπαθείς μπορεί να μην τρέφονται επαρκώς απλά επειδή δεν έχουν όρεξη ή να πονάει το σώμα τους».
Πότε οι θεραπείες είναι αποτελεσματικές
«Οι θεραπείες για τον καρκίνο είναι πολύ αποτελεσματικές, αλλά η αποτελεσματικότητά τους δεν βοηθάει πάντα το σώμα να πάρει τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται από τις τροφές. Το σοκ της διάγνωσης μπορεί επίσης να επηρεάσει την όρεξη», προσθέτει.
Η Jane βοηθά πολλούς ασθενείς με καρκίνο, συμβουλεύοντας να αποφεύγουν το πρόχειρο φαγητό και τη ζάχαρη, τα οποία μπορούν να διαταράξουν το μικροβίωμα του εντέρου σε μια εποχή που αυτό βρίσκεται ήδη υπό πίεση.
«Πολλές μορφές χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας μπορεί να έχουν καταστροφικά αποτελέσματα, να αμβλύνουν ή να παραμορφώσουν την αίσθηση της γεύσης, καθώς και να προκαλέσουν αδιαθεσία ή ναυτία. Το φαγητό κατά τη διάρκεια του καρκίνου μπορεί να είναι δύσκολο, επειδή πολλοί άνθρωποι χρειάζονται απλώς να βάλουν τροφή μέσα τους για να τροφοδοτήσουν το σώμα τους κατά τη διάρκεια και μετά τη θεραπεία».
«Μπορεί επίσης να διαπιστώσετε ότι επιθυμείτε ορισμένα πράγματα, τα οποία για τη μητέρα μου ήταν τα παγωτά, επειδή το γλυκό της έδινε μια στιγμή ευχαρίστησης κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης περιόδου. Και καθώς αναρρώνετε, η κατανάλωση μιας ποικιλίας τροφίμων μπορεί συχνά να είναι μία από τις μικρές νίκες της ζωής», καταλήγει.
