– Είναι ένα από τα καλά κρυμμένα μυστικά.-
– Κακοποιητικές συμπεριφορές, ένα ιδιωτικής φύσης ζήτημα.-
Γράφει η Χριστιάνα Μανιάτη
Ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα με δραματικές επιπτώσεις στα παιδιά και σε άλλα μέλη της οικογένειας είναι η ενδοοικογενειακή βία. Δεν είναι μόνο οι 16 γυναικοκτονίες, που τρόμαξαν και ταρακούνησαν την χρονιά, που φεύγει την ελληνική κοινωνία. Είναι και οι καθημερινές βίαιες συμπεριφορές, που μένουν ως καλά κρυμμένα μυστικά από τον φόβο της διαπόμπευσης και της κατακραυγής, τον τρόμο από τις απειλές των δραστών προς τα θύματα και από την διαχρονική ανοχή όλων απέναντι σε ένα φαινόμενο, που παραπέμπει σε τριτοκοσμικές κοινωνίες και σε άτομα με ένστικτα χαμηλού επιπέδου.
– Οι κλήσεις για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας σχεδόν τετραπλασιάστηκαν τον μήνα της «καραντίνας» και ανήλθαν τον Απρίλιο του 2020 σε 648 σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, τον Μάρτιο, που καταγράφηκαν 166 κλήσεις.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ:
……………………………………………………………….
Το Boreiosellas.gr σε μια προσπάθεια να φωτίσει όλες τις πλευρές του φαινομένου δημοσιεύει μια σειρά άρθρων της Χριστιάνας Μανιάτη, βασισμένων σε μια εκ βαθέων συνέντευξη με την κοινωνική ψυχολόγο Καρολίνα Παππού.
……………………………………………………
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ:
Με την Καρονίνα Παππού
Καρολίνα Παππού: Κοινωνική Ψυχολόγος – Bsc (Hons) Sociology and Media Studies City University of London, Msc in Social Psychology and Child Development The Open University (OU), Diploma in Liberal Arts The American College of Higher studies – Master Intuitive Anatomy Theta Healing – Χοροθεραπεύτρια πιστοποιημένη από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η Καρολίνα Παππού είναι γεννημένη και μεγαλωμένη στη Θεσσαλονίκη. Είναι μητέρα τρίδυμων τέκνων. Από μικρή ηλικία μέχρι και σήμερα ακολουθεί πιστά το όραμά της: «Μου αρέσει να φροντίζω και να βοηθάω παιδιά κι ενήλικες ως ψυχολόγος και θεραπεύτρια Theta Healer.
Οι σπουδές μου στη χοροδιδασκαλία και η 20ετής πορεία μου στο Μπαλέτο, σε συνδυασμό με τις ψυχοθεραπευτικές μεθόδους που έχω διδαχτεί μου δίνουν τη δυνατότητα να προσφέρω τις υπηρεσίες μου στον τομέα της Χοροθεραπείας, καθώς και σε όλους εκείνους που χρειάζονται μια αποτελεσματική ψυχοσωματική προσέγγιση για να θεραπεύσουν ασθένειες που τους ταλαιπωρούν.
Ακολουθούν οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις:
1.Γιατί τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας είναι στην πλειοψηφία γυναίκες και γιατί τα περιστατικά αυξήθηκαν εν μέσω καραντίνας στην Ελλάδα;
Πρωτίστως είναι καθοριστικής σημασίας να ορίσουμε τι ακριβώς είναι η ενδοοικογενειακή βία. Ενδοοικογενειακή κακοποίηση ή και οικογενειακή βία ονομάζεται η (με συνέπεια) βίαιη και κακοποιητική συμπεριφορά ενός ατόμου προς άλλο, μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, όπως στο γάμο ή, απλά, στη συμβίωση. Μπορεί, επίσης, να ονομαστεί και ενδόμυχη βία, όταν ένας σύζυγος, ή σύντροφος, είναι βίαιος προς την ενδόμυχη σχέση του.
Αυτό περιλαμβάνει τόσο τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις, όσο και τις ιδίου φύλου σχέσεις ή, ακόμα, και πρώην συντρόφους και συζύγους. Η εν λόγω συμπεριφορά έχει πολλές μορφές βίας και κακοποίησης και μπορεί να διαπραχθεί σε σωματικό, λεκτικό και συναισθηματικό επίπεδο. Πολλές φορές περιλαμβάνει και οικονομικά, θρησκευτικά θέματα, καθώς και γονιμότητας. Η σεξουαλική μορφή, ωστόσο, είναι από τις πιο συνηθέστερες, η οποία περιλαμβάνει βίαιες και κακοποιητικές συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα πνίξιμο και χειροδικία, μέχρι και ζημιά στα γεννητικά όργανα καθώς επίσης και συζυγικό βιασμό.
Σε κάποιες περιπτώσεις προκαλείται σωματική παραμόρφωση ή ακόμα και θάνατος.
Παγκοσμίως, το κατά πλειοψηφία θύμα της ενδοοικογενειακής βίας είναι η γυναίκα, η οποία δέχεται πολλές μορφές βίας. Σε κάποιες χώρες, η ενδοοικογενειακή βία θεωρείται… δικαιολογημένη.
Ειδικότερα, σε υποθέσεις επιβεβαιωμένης ή υποθετικής μοιχείας από τη γυναίκα είναι και μία νόμιμη πράξη. Έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει άμεση και σημαντική συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου της ισότητας των δύο φύλων με τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας. Η ενδοοικογενειακή βία είναι το έγκλημα που αποκρύπτεται περισσότερο από κάθε άλλο, σε όλο τον κόσμο, τόσο από τις γυναίκες όσο κι από τους άνδρες.
Λόγω των κοινωνικών στιγματισμών σχετικά με την αρσενική θυματοποίηση, οι άνδρες αντιμετωπίζουν αυξημένη πιθανότητα να παραβλεφθούν από τους παρόχους περίθαλψης (Riviello, Ralph (1 Ιουλίου 2009). Manual of Forensic Emergency Medicine. Jones & Bartlett Learning. σελ. 129. ISBN 978-0763744625, Finley, Laura (16 Ιουλίου 2013). Encyclopedia of Domestic Violence and Abuse. ABC-CLIO. σελ. 163. ISBN 978-1610690010, Hess, Kären· Orthmann, Christine· Cho, Henry (1 Ιανουαρίου 2016). Criminal Investigation. Cengage Learning. σελ. 323. ISBN 978-1435469938.
«Πανδημία μέσα στην πανδημία»,
Η ενδοοικογενειακή βία την περίοδο των περιοριστικών μέτρων χαρακτηρίστηκε από τους ειδικούς επιστήμονες ως η «πανδημία μέσα στην πανδημία», καθώς θύτης και θύμα ήταν υποχρεωμένοι να βρίσκονται στον ίδιο χώρο κάθε μέρα χωρίς διαλείμματα με την πρόσβαση στις υπηρεσίες βοήθειας να είναι σχεδόν αδύνατη.
Είναι γεγονός ότι παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των καταγγελιών για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας όπως καταγράφηκε τις ημέρες της «καραντίνας». Η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων τον Απρίλιο του 2020 έλαβε συνολικά 1.769 κλήσεις.
Οι κλήσεις για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας σχεδόν τετραπλασιάστηκαν τον μήνα της «καραντίνας». Τον Απρίλιο ανήλθαν σε 648 σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, τον Μάρτιο, που καταγράφηκαν 166 κλήσεις για παρόμοια περιστατικά.
«Μένουμε σπίτι, αλλά δεν μένουμε σιωπηλές»
Οι συνολικές κλήσεις για περιστατικά βίας τον Απρίλιο έφθασαν τις 1.070, ενώ οι αντίστοιχες κλήσεις τον Μάρτιο ήταν 325. Επτά στα δέκα περιστατικά βίας καταγγέλθηκαν από τα ίδια τα θύματα και τρία στα δέκα καταγγέλθηκαν από τρίτα πρόσωπα, όπως γονείς, παιδιά, αδέλφια, γείτονες και φίλοι.
«Είναι φανερό πως η καμπάνια ενημέρωσης για τη στήριξη των γυναικών θυμάτων βίας κινητοποίησε τις ωφελούμενες, καθώς και τα τρίτα πρόσωπα στο να προχωρήσουν σε επικοινωνία με τη γραμμή SOS και να καταγγείλουν τα περιστατικά βίας» δήλωσε η γενική γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων Μαρία Συρεγγέλα, τονίζοντας πως είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι εννιά στα δέκα άτομα που κάλεσαν στη γραμμή SOS 15900 τόλμησαν για πρώτη φορά να αναφέρουν το περιστατικό βίας, να ζητήσουν στήριξη και να στείλουν με τη σειρά τους σε όλες τις γυναίκες το μήνυμα «Μένουμε σπίτι, αλλά δεν μένουμε σιωπηλές».
Τα περισσότερα θύματα βίας ήταν σύζυγοι-σύντροφοι (61%). Δηλαδή, 485 σύζυγοι-σύντροφοι τον Απρίλιο βίωσαν σκληρές εικόνες που δύσκολα θα ξεχάσουν, ενώ έντονο προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι το 10% των περιστατικών βίας αφορούσε παιδιά (77 παιδιά). Το 8% των περιστατικών βίας αφορούσε πρώην συζύγους-πρώην συντρόφους (56 θύματα) και το 9% (67 περιστατικά) γονείς και αδέλφια.
Χιλιάδες ελληνικές οικογένειες δοκίμαζαν μια πρωτόγνωρη συνθήκη οικιακού εγκλεισμού. Γιατί αν ο συλλογικός μύθος θέλει το σπίτι «φωλιά» και «καταφύγιο», πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτό δεν ισχύει πάντα και σίγουρα όχι για όλους.
Όπως σημειώνουν οι ειδικοί, σε χρονικά διαστήματα όπου το ζευγάρι περνάει περισσότερο χρόνο μαζί τα περιστατικά βίας αυξάνονται. Αυτό σχετίζεται με το γεγονός πως οι δύο σύζυγοι ή σύντροφοι μοιράζονται επιπλέον χρόνο μαζί και η τριβή θα φέρει στην επιφάνεια πιο γρήγορα και πιο εύκολα συμπεριφορές που περικλείουν βία οποιασδήποτε μορφής. Είναι σημαντικό όμως να γνωρίζουμε πως ένας άνδρας που δεν είναι βίαιος, δε θα γίνει ξαφνικά εξαιτίας μιας δύσκολης κατάστασης που μπορεί να αντιμετωπίζει.
Ηλικιακές ομάδες και έγγαμες γυναίκες
Η κύρια ηλικιακή ομάδα που κάλεσε στη γραμμή SOS, ήταν από 40-54 ετών (27%), με αμέσως επόμενη την ηλικιακή ομάδα των 25-39 ετών (18%). Ηταν κυρίως γυναίκες έγγαμες (52%) με παιδιά (62%) και απασχολούμενες (21%). Το 40% ζήτησε ψυχοκοινωνική στήριξη και το 36% νομική συμβουλευτική και βοήθεια. Στις περιπτώσεις κοριτσιών θυμάτων βίας υπήρξε συνεργασία με το «Χαμόγελο του Παιδιού».
Σαράντα μία κλήσεις αφορούσαν αιτήματα φιλοξενίας σε ξενώνες, ενώ 15 από αυτές έκτακτα περιστατικά και χρειάστηκε να απομακρυνθούν τα θύματα άμεσα από το περιβάλλον τους. Τα θύματα και τα παιδιά τους φιλοξενήθηκαν σε ειδικά καταλύματα που εξασφάλισε η Γενική Γραμματεία σε συνεργασία με την Ελληνική Ιατροδικαστική Εταιρεία.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων διευκόλυνε την καταγγελία των περιστατικών βίας. Δεν υπήρξε τον καιρό της καραντίνας η ίδια ευκολία καταγγελίας της ενδοοικογενειακής βίας στην Ελληνική Αστυνομία. Τα δηλωθέντα περιστατικά παρουσιάζουν μια μείωση της τάξεως του 20%-33% τον μήνα Μάρτιο και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου.
Ωστόσο η άρση των περιοριστικών μέτρων φαίνεται ότι αποκάλυψε μία άλλη διάσταση του προβλήματος. Ο απόλυτος έλεγχος που είχαν αποκτήσει οι κακοποιητές στα θύματά τους αισθάνθηκαν ότι χάθηκε με την επάνοδο της κοινωνίας στους κανονικούς της ρυθμούς.
Πιθανότατα υπάρχει συσχετισμός από την άποψη ότι στην περίοδο της καραντίνας είχαμε μία ένταση της βίας, αλλά και του ελέγχου που ασκεί ο κακοποιητής στο θύμα. Με την άρση των περιοριστικών μέτρων και με το δεδομένο ότι αυτές οι γυναίκες μπορεί να αναζήτησαν βοήθεια για να ξεφύγουν από την κακοποιητική σχέση, γεγονός κομβικό, ο κακοποιητής νοιώθει ότι χάνει τον έλεγχο.
Τι είναι αυτό που εκτρέφει τους θύτες
2.Η Ιαπωνία και η Τουρκία βρίσκονται στις πρώτες θέσεις χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά κακοποίησης γυναικών. Τι είναι αυτό που εκτρέφει θύτες και κακοποιητικές συμπεριφορές;
Φαινόμενα βίας και κακοποίησης έρχονται όλο και πιο συχνά στην επικαιρότητα.
Η γυναικοκτονία αποτελεί την κλιμάκωση της έμφυλης ή της ενδοοικογενειακής βίας. Πρόκειται για μία χρόνια συμπεριφορά. Δεν υπάρχει κακιά στιγμή και δεν υπάρχει καν στιγμή. Υπάρχει ένα μοντέλο συστηματικής κακοποίησης που στην απόλυτη κλιμάκωσή της φτάνει και στο φόνο.
Αντίστοιχα δεν υπάρχει και συγκεκριμένο προφίλ για τα θύματα της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Όπως καταδείχθηκε και στην έρευνα που έκανε το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη στο διάστημα της πρώτης καραντίνας υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Βασιλικής Αρτινοπούλου, τρεις στις δέκα γυναίκες απάντησαν ότι είχαν υποστεί βία το προηγούμενο διάστημα.
Συμβουλευόμενοι το διαφωτιστικό άρθρο «Domestic Violence and Abuse” (http://www.helpguide.org) διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ένας προκαθορισμένος κύκλος της βίας στην ενδοοικογενειακή κακοποίηση. Ο φαύλος κύκλος – σχήμα βίας περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια:
Α) κακοποίηση – Ο κακοποιητικός σύντροφος ξεσπάει με επιθετική, υποτιμητική ή βίαιη συμπεριφορά. Η κακοποίηση αποτελεί επίδειξη εξουσίας ώστε να δείξει στο θύμα του «ποιος είναι το αφεντικό».
Β) Ενοχή – Μετά την κακοποίηση ο θύτης νιώθει ενοχή, αλλά όχι γι’ αυτό που έχει κάνει. Ανησυχεί περισσότερο για το ενδεχόμενο να τον πιάσουν και να υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του.
Γ) Δικαιολογίες – Ο κακοποιητικός σύντροφος εκλογικεύει αυτό που έκανε. Το άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει μια σειρά από δικαιολογίες ή να κατηγορήσει το θύμα του για τη συμπεριφορά του – οτιδήποτε προκειμένου να μην πάρει ο ίδιος την ευθύνη.
Δ) Νορμάλ συμπεριφορά – Ο θύτης κάνει ότι μπορεί ώστε να ξανακερδίσει τον έλεγχο και να κρατήσει το θύμα μέσα στη σχέση. Μπορεί να συμπεριφέρεται σα να μην συμβαίνει τίποτα ή μπορεί και να προσπαθήσει να γοητεύσει το θύμα. Αυτή η «ειρηνική» φάση μπορεί να δώσει στο θύμα την ελπίδα ότι ο θύτης έχει αλλάξει στ’ αλήθεια αυτή τη φορά.
Ε) Φαντασία και σχεδιασμός – Ο κακοποιητικός σύντροφος αρχίζει να φαντασιώνεται το να σε κακοποιήσει ξανά. Περνάερι πολλές ώρες σκεπτόμενος τι έχεις λάνει λάθος και πώς θα σε κάνει να το πληρώσεις. Έπειτα σχεδιάζει πώς θα μετατρέψει τη φαντασία της κακοποίησης σε πραγματικότητα.
ΣΤ) Παγίδα – Ο θύτης σε παγιδεύει και βάζει σ’ εφαρμογή το σχέδιό του, προκαλώντας ο ίδιος μια κατάσταση (επαναλαμβανόμενο μοτίβο) στην οποία μπορεί να αιτιολογήσει και δικαιολογήσει το ότι κακοποιεί το θύτη.
Η συγγνώμη που ζητάει και οι χειρονομίες αγάπης ανάμεσα στα επεισόδια κακοποίησης συχνά κάνουν δύσκολο για το θύμα να φύγει. Η περίτεχνη παραπλάνηση του θύτη μπορεί να κάνει το θύμα να πιστέψει ότι είναι το μόνο άτομο που μπορεί να το βοηθήσει, ότι τα πράγματα θα είναι διαφορετικά αυτή τη φορά και ότι αγαπάει το θύμα πραγματικά. Παρ’ όλα αυτά ο κίνδυνος επαναλαμβανόμενης κακοποίησης είναι πολύ αυξημένος.
Προηγείται η ψυχολογική, η συναισθηματική και η λεκτική βία
Η σωματική βία ποτέ δεν έρχεται μόνη της. Προηγείται η ψυχολογική, η συναισθηματική, η λεκτική: «Αν και κάθε περίπτωση ειναι εξατομικευμένη, στον κύκλο της βίας είναι βέβαιο ότι στην αρχή θα έχουμε άλλες μορφές, δηλαδή υποτίμηση, εξύβριση, πολύ έντονο έλεγχο στη ζωή του θύματος, ζήλεια, ξεσπάσματα θυμού και ακολουθεί η σωματική βία. Είναι το δεύτερο στάδιο του κύκλου της βίας. Εκεί, στα πρώτα περιστατικά σωματικής βίας, πολλές γυναίκες φεύγουν».
Αν δεν φύγουν, πιθανότατα θα βιώσουν αυτό που ονομάζεται «μήνας του μέλιτος», το διάστημα που ο κακοποιητής παρουσιάζεται ως άγγελος, κάνει δώρα, κανονίζει ταξίδια και δεσμεύεται ότι το περιστατικό δε θα επαναληφθεί. Εάν η γυναίκα έχει εγκλωβιστεί στη θυματοποίηση, αυτό καμιά φορά αλλάζει μόνο με κάποιο ακραίο περιστατικό που μπορεί να είναι αυτό που θα την οδηγήσει να φύγει. Στην πλειοψηφία τους τα θύματα δυσκολεύονται να φύγουν εξαιτίας του φόβου και της θλίψης που βιώνουν. Σκεφτείτε ότι η θλίψη διαρκεί 240 φορές περισσότερο από άλλα συναισθήματα.
Πότε η βία συνδέεται με την ψυχοπαθολογική διαταραχή;
3.Γιατί ένας άνθρωπος μπορεί να καταφύγει σε βιαιοπραγία ή ακόμη και σε φόνο; Σε ποιες περιπτώσεις η βία συνδέεται με την ψυχοπαθολογική διαταραχή;
Οι προσεγγίσεις που προτείνονται αναφορικά με την αιτιολόγηση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας είναι δυνατόν να συνοψιστούν ως εξής:
1. Ψυχιατρικές θεωρίες:
η πρωταρχική πηγή της κακοποίησης εντοπίζεται στα παθολογικά χαρακτηριστικά της δομής της προσωπικότητας του δράστη ή/και του θύματος, τα οποία είναι απόρροια της ελλιπούς ψυχοκινητικής ανάπτυξης του ατόμου στην πρώιμη ηλικία. Παράλληλα, υποστηρίζεται ότι υπάρχουν υψηλά ποσοστά ψυχοπαθολογίας στα άτομα που παρουσιάζουν καταχρηστική συμπεριφορά.
2. Συμπεριφοριστικές θεωρίες:
η καταχρηστική συμπεριφορά (κακοποίηση) είναι αποτέλεσμα επιβράβευσης ή τιμωρίας του δράστη σε περίπτωση άσκησης ή αποφυγής της αντίστοιχα. Η επιβράβευση μπορεί να είναι συμπεριφοριστική (ενδοτικότητα στις επιθυμίες του ατόμου με βίαιη συμπεριφορά), συναισθηματική (σαδιστική ευχαρίστηση) ή κοινωνική (επιβεβαίωση της δύναμης και της εξουσίας)
3. Γνωστικές θεωρίες:
η κακοποίηση είναι απόρροια εκδραμάτισης απο το δράστη φαντασιωσικών σκηνών ή αν ο τελευταίος προσπαθεί να επιλύσει τυχόν γνωστικές ασυμφωνίες σχετικά με την εικόνα του εαυτού του. Ειδικότερα, οι φαντασιώσεις σεξουαλικής επικυριαρχίας και σωματικής επιθετικότητας θεωρούνται ως πρόδρομοι της σεξουαλικής και της σωματικής κακοποίησης. Οι εικόνες σεξουαλικής και σωματικής βίας που προβάλλουν τα ΜΜΕ σε μεγάλο βαθμό, ενθαρρύνουν τις συγκεκριμένες φαντασιώσεις.
4. Θεωρία της υποκουλτούρας της βίας:
η καταχρηστική συμπεριφορά επισυμβαίνει τακτικά και είναι αποδεκτή τόσο από τους δράστες, όσο και από τα θύματα, εντός του συγκεκριμένου περιβάλλοντος υποκουλτούρας. Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι κάποιες κοινωνικές ομάδες έχουν διαφορετικά επίπεδα βίας, καθώς κινούνται σε συνθήκες και χώρους διαβίωσης, στους οποίους οι υπάρχουσες νόρμες και αξίες ενθαρρύνουν τη βίαιη συμπεριφορά. Η θεωρία αυτή ενδυναμώνεται από το γεγονός ότι τα βίαια επεισόδια φαίνεται να συμβαίνουν κυρίως σε περιορισμένες γεωγραφικές περιοχές.
5. Φεμινιστικές προσεγγίσεις:
η κοινωνία με πατριαρχικές δομές ενθαρρύνει τη βία από τους άνδρες προς τις γυναίκες. Σε αυτές τις κοινωνίες, οι γυναίκες υφίστανται κακοποίηση επειδή θεωρούνται υποδεέστερες από τους άνδρες. Σε αυτή την προσέγγιση, κρίνεται ουσιώδες να κατανοηθεί η ιστορική υποτέλεια των γυναικών στους άνδρες. Η φεμινιστική θεωρία τίθεται υπέρ μιας ερμηνείας της κοινωνικής δομής, η οποία έχει σχεδιαστεί ώστε να παραβλέπει ή να ενθαρρύνει και να διαιωνίζει την επικυριαρχία των ανδρών στις γυναίκες.
6. Θεωρία της κοινωνικοποίησης των ρόλων των φύλων:
στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης των δύο φύλων, οι άνδρες ενθαρρύνονται να είναι περισσότερο επιθετικοί από τις γυναίκες, ενώ η σεξουαλική επιθετικότητα τους αυξάνει την αίσθηση ανδρισμού και αρρενωπότητας. Καθώς δεν ενθαρρύνονται να μιλούν για τα συναισθήματά τους, όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες είναι δυνατόν να καταφύγουν στη σεξουαλική δραστηριότητα ή στη βία, προκειμένου να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκύπτουν. Όταν οι άνδρες υφίστανται βία, αυτό συμβαίνει γιατί έχουν θηλυπρεπή ρόλο στην κοινωνία.
7. Θεωρία της κοινωνικής μάθησης:
ο δράστης έχει μάθει να φέρεται βίαια, καθώς έχει υπάρξει είτε μάρτυρας σκηνών βίας είτε θύμα βίαιης συμπεριφοράς κυρίως στην οικογένεια προέλευσης. Παράλληλα, η (βίαιη) συμπεριφορά του έχει ενισχυθεί μέσω επιβράβευσης από το περιβάλλον του, από το οποίο το άτομο δε μαθαίνει μόνο να είναι βίαιο, αλλά μαθαίνει να δικαιολογεί ηθικά και κοινωνικά την καταχρηστική του συμπεριφορά. Η θεωρία αυτή ερμηνεύει επαρκώς το γεγονός ότι σε κάποιες οικογένειες είναι δυνατόν να υπάρξουν πολλαπλοί δράστες σωματικής ή/και σεξουαλικής βίας.
8. Θεωρία των πόρων:
η συγκεκριμένη θεωρία υποστηρίζει ότι όλα τα κοινωνικά συστήματα στρέφονται γύρω από τις απειλές ή τη χρήση βίας. Οι δράστες κακοποίησης διαθέτουν περισσότερους πόρους/μέσα (κοινωνικά, οικονομικά, ψυχολογικά) με αποτέλεσμα να υποτιμούν τα θύματά τους και να είναι σε θέση να επιβάλλουν τη θέλησή τους στα τελευταία. Ακόμα και η έλλειψη πόρων, αρκετές φορές, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε βίαιη συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή και τη διατήρηση της εξουσίας.
9. Θεωρία της κοινωνικής συναλλαγής:
η συγκεκριμένη θεωρία επικεντρώνεται σε ένα σύστημα επιβραβεύσεων και αρνητικών κυρώσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις: τα άτομα θα εμπλακούν σε συμπεριφορές που είναι πιθανόν να τους επιφέρουν επιβράβευση, ενώ θα αποφύγουν συμπεριφορές που ενδεχομένως να επιφέρουν κυρώσεις. Οι δράστες κακοποίησης έχουν την εξουσία και τη δυνατότητα να εκμεταλλεύονται τα θύματα, ενώ τα τελευταία ελλείπουν της απαραίτητης ικανότητας να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κακοποίηση και διαθέτουν ανεπαρκή μέσα να προσφέρουν εναλλακτικούς τρόπους επιβράβευσης στο δράστη.
10. Θεωρία των οικογενειακών συστημάτων:
η αιτία της κακοποίησης εντοπίζεται στην ανισορροπία των δυναμικών και των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας. Επισημαίνεται ότι τα αίτια της ενδοοικογενειακής βίας έχουν πολλαπλές ρίζες, όπως οι ρυθμιστικές δομές, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των μελών της οικογένειας, οι ματαιώσεις που τυχόν δέχονται τα τελευταία, ή ακόμα και οι συγκρούσεις που προκύπτουν στους κόλπους της οικογένειας. Συνήθως, στην οικογένεια υπάρχει περισσότερη καταχρηστική συμπεριφορά από ό,τι αναφέρεται ή καταγγέλλεται. Τις περισσότερες δε φορές, η βία στην οικογένεια είτε γίνεται αντικείμενο άρνησης είτε παραβλέπεται.
11. Θεωρία των συναισθηματικών δεσμών:
η συγκεκριμένη θεωρία ενσωματώνει τόσο τις ψυχολογικές όσο και τις κοινωνιολογικές παραμέτρους στην ερμηνεία της ενδοοικογενειακής βίας. Η κακοποίηση οφείλεται σε ανεπαρκείς και ακατάλληλες σχέσεις με τους γονείς, γεγονός που παρεμποδίζει την ανάπτυξη ενός δεσμού αγάπης μεταξύ της γονεϊκής συμπεριφοράς και του παιδιού. Τα προβλήματα συναισθηματικών δεσμών που προκύπτουν κατά την παιδική ηλικία, δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για δυσκολίες στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις κατά την ενήλικη ζωή.
12. Θεωρία της ανακολουθίας της κοινωνικής τάξης:
η καταχρηστική συμπεριφορά οφείλεται στην έλλειψη πόρων και στη συνεπαγόμενη ασυμφωνία και άγχος που βιώνει το άτομο από την ασύμμετρη κατανομή των πόρων αυτών. Κατά συνέπεια, η ανακολουθία της κοινωνικής τάξης απειλεί τα πατριαρχικά μοντέλα εξουσίας και τα συστήματα αξιών.
Καμία όμως από τις θεωρίες δεν είναι επαρκής per se να ερμηνεύσει την ενδοοικογενειακή βία, καθώς θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ένα πολυπαραγοντικό μοντέλο για την προσέγγιση ενός φαινομένου που διατρέχει την κοινωνία τόσο σε μικρο- όσο και σε μακρο-επίπεδο, ειδάλλως ελλοχεύει ο κίνδυνος να διαιωνιστούν, αναλόγως της θεωρίας που κάθε φορά χρησιμοποιείται, στερεοτυπικές συμπεριφορές και στάσεις που δυσχεραίνουν την αποτελεσματική αντιμετώπιση της βίας και τους κόλπους της οικογένειας.
“Ένα φαινόμενο με προεκτάσεις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές ακόμα και οικονομικές, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με γνώμονα κατά το δυνατόν όλες τις ενδογενείς και εξωγενείς μεταβλητές που το χαρακτηρίζουν και το απαρτίζουν”.
Κατά συνέπεια, η ερμηνεία της ενδοοικογενειακής βίας θα πρέπει να βασιστεί στη διερεύνηση τόσο της προσωπικότητας του δράστη και του θύματος, ώστε να αντιμετωπιστεί και να προληφθεί η καταχρηστική ή η θυματοποιημένη συμπεριφορά σε ατομικό επίπεδο, όσο και των εξωγενών παραμέτρων που συνεπικουρούν στην εμφάνισή της: των ιδιαίτερων δομικών χαρακτηριστικών που διέπουν το θεσμό του γάμου, των ρόλων που αναλαμβάνουν τα δύο φύλα εντός και εκτός του τελευταίου, των πολιτισμικών δομών που χαρακτηρίζουν στο διηνεκές την κοινωνία, της μάθησης συμπεριφορών και ρόλων σύμφωνα με το φύλο από την οικογένεια καταγωγής, των σχέσεων εξουσίας που αναπτύσσονται και λειτουργούν ρυθμιστικά σε οποιοδήποτε διατομικό ή διομαδικό επίπεδο αλληλεπίδρασης κτλ.
(Στο επόμενο: το προφίλ θύτη και θύματος)
