Αξίζει τον κόπο να βγει κανείς για λίγο από την Εγνατία οδό για να θαυμάσει τα αρχοντικά και τις εκκλησίες, αλλά και για να απολαύσει τα παραδοσιακά εδέσματα.
Καθώς ταξιδεύουμε από Κοζάνη προς Ιωάννινα μέσω της Εγνατίας οδού στα δεξιά μας βλέπουμε μία από τις πιο γραφικές πόλεις της Μακεδονίας. Από την εθνική οδό απέχει ελάχιστα χιλιόμετρα, αλλά όπως είναι τώρα οι συνθήκες και οι ρυθμοί της εποχής πολύ λίγοι ταξιδιώτες σταματούν για να θαυμάσουν τις ομορφιές της πόλης και να απολαύσουν τα τοπικά παραδοσιακά εδέσματα.
Και όμως αυτή η Μακεδονική πόλη έχει να προσφέρει μια διαφορετική αίσθηση στους επισκέπτες και να τους ταξιδέψει στον μύθο και στην ιστορία.
Xτισμένη σε πλαγιά του Άσκιου (Σινιάτσικου), πάνω από την κοιλάδα του Aλιάκμονα σε υψόμετρο 920 μέτρων με τις δυο γραφικές συνοικίες της, τη Xώρα (Άνω Σιάτιστα) και τη Γεράνεια (Κάτω Σιάτιστα), η πόλη διαφυλάσσει σε μεγάλο βαθμό το παραδοσιακό χρώμα της.
Η Σιάτιστα εξελίχθηκε σε σημαντικό αστικό κέντρο χάρη στην κατεργασία του δέρματος και της γούνας, την αμπελοκαλλιέργεια, την ανάπτυξη της βαφικής και της υφαντικής. Γνώρισε οικονομική και πνευματική ακμή το 18ο και το 19ο αιώνα, όταν οι εμπορικοί οίκοι της ανέπτυξαν δραστηριότητα τόσο στην ευρύτερη τουρκοκρατούμενη περιοχή όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα της ανατολικής και της κεντρικής Ευρώπης. Τα γουναρικά, τα κρασιά και η ρακή της Σιάτιστας απέκτησαν την περίοδο εκείνη μεγάλη φήμη σε πόλεις όπως η Βενετία, η Βιέννη, η Λιψία, η Μόσχα και η Βουδαπέστη. Αψευδείς μάρτυρες της ανάπτυξης αυτής είναι οι εκκλησίες, τα σχολεία και τα σπουδαία αρχοντικά της πόλης που διατηρούνται ώς σήμερα. Η Σιάτιστα έχει 5.642 κατοίκους.
Η Σιάτιστα είναι νεότερη κωμόπολη και για τον πρώτο συνοικισμό δεν υπάρχει κανένα γραπτό μνημείο που να αναφέρει την κτίση του. Από την παράδοση μόνο γνωρίζουμε ότι στην περιοχή κάλυπταν απέραντα δάση, άρα ήταν περιοχή πλούσια σε βλάστηση που δεν ήταν δυνατό να μείνει ανεκμετάλλευτη από τους βοσκούς της εποχής. Έτσι κοντά στις πηγές “Βρέτος”, “Ψαρά” και “Τσιποτούρα” που σώζονται ασήμαντα ίχνη συνοικισμού, έφτιαξαν οι βοσκοί καλύβες που τις ονόμασαν “καλύβια”, ονομασία που δίνεται συχνά στα χωριά που μένουν τσοπάνηδες.
Αρχιτεκτονική και μνημεία
Η Σιάτιστα γνώρισε κατά το 18ο και 19ο αιώνα τεράστια οικονομική ακμή, που υπέστη κάποια κάμψη στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν η Αυστρία, μετά τον ατυχή πόλεμο με τη Γαλλία, καταστράφηκε οικονομικά και παρέσυρε στην πτώχευση και πολλούς εμπορικούς οίκους της Σιάτιστας. Η επαφή αυτή των Σιατιστινών με τον πολιτισμό της ελεύθερης Ευρώπης είχε ως αποτέλεσμα την πνευματική και κοινωνική ανάπτυξή τους και την άνοδο του βιοτικού τους επιπέδου.
Οι συνθήκες της γενικής αυτής ευημερίας συντέλεσαν και στην ανάπτυξη της τέχνης και προπάντων της αρχιτεκτονικής και χαρακτηριστικά δείγματα της αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα στη Σιάτιστα είναι τα αρχοντικά της, χτισμένα από περιπλανώμενες συντεχνίες (συνάφια) Ηπειρωτών και Μακεδόνων μαστόρων. Τριάντα περίπου απ’ αυτά σώζονται ακόμη και σήμερα με εμφανή όμως τα σημάδια της εγκατάλειψης και των αυθαίρετων επισκευών και προσθηκών.
Όλα σχεδόν τα αρχοντικά είναι οικοδομημένα πάνω στο ίδιο περίπου σχέδιο και με την ίδια διαρρύθμιση των εσωτερικών χώρων. Εξωτερικά πρόκειται για διώροφα σπίτια, που επιβάλλονται με τον όγκο τους, τους ψηλούς, πέτρινους κι απόρθητους τοίχους της αυλής και τις πολεμίστρες που ανοίγονται σε διάφορα σημεία για την προστασία τους από τις αλβανικές επιδρομές. Εκείνο που χαρακτηρίζει το εσωτερικό τους είναι οι άνετοι και πλούσια διακοσμημένοι χώροι οι οποίοι χαρακτηρίζονται από αυτοτέλεια, αλλά διατηρείται και η εσωτερική επικοινωνία μεταξύ τους, με την ύπαρξη ενός πυρήνα, γύρω από τον οποίο γίνεται η διάταξη των χώρων.
ΠΗΓΗ: Wikipedia
