Όσο έβλεπα και άκουγα τα σπαρακτικά λόγια της Φραγκογιαννούς, στο λιτό και άβολο θέατρο της οδού Φλέμινγκ στη Θεσσαλονίκη, τόσο μου ερχόταν στο μυαλό εικόνες από τα κείμενα-καταγγελίες και τις φωτογραφίες του παγκόσμιου κινήματος της εποχής μας με την επωνυμία ¨metoo ¨…
Γράφει ο Νίκος Βολωνάκης
Κι όμως,έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε που ο κόσμο – καλόγερος Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, από το πράσινο νησί του τη Σκιάθο, αποκάλυπτε κρυφές πτυχές της θηλυκής ψυχογραφίας, σε έργα, που παραμένουν αιώνια αριστουργήματα. Όπως πχ το έργο Φόνισσα, που παρακολούθησα σε μια μικρή αλλά υπερπλήρη αίθουσα, πριν λίγες μέρες.
Και βέβαια, μετά την ωριαία παράσταση (75′) οι θεατές έμειναν καρφωμένοι στα πλαστικά καθίσματα και δεν είχαν διάθεση ούτε να σχολιάσουν, ούτε να πουν κάτι για την εποχή. Ήταν απορροφημένοι από την ουσία του έργου, προβληματισμένοι από το χθες και το σήμερα. Μόνο ψιθυριστά άφηναν λέξεις διθυραμβικές για το έργο, για την ερμηνεία της Σταμούλη, για την επικαιρότητα της παράστασης, για το εξαιρετικό βραδινό τους..
Για όσους θεωρούν ότι ο Παπαδιαμάντης είναι ξεπερασμένος η ότι δεν έχει τίποτα άλλο να δώσει στη σημερινή ξέφρενη ¨ταχυφαγία με τα κινητά¨, για όσους όπως η Αναστασία, που δηλώνει ότι ¨θυμάμαι διάβαζα κάθε πρωτοχρονιά την Φραγκογιαννού, κάτω απ την προτροπή της μακαρίτισσας της μάνας μου,αλλά πέραν αυτού, ουδέν¨…
Μετά την παράσταση με τον δέοντα προβληματισμό.
Πόσο λάθος εκτίμηση! Και τι επιδερμική κρίση.. Ενώ όλη η Ευρώπη τώρα, μετά από 100 τόσα χρόνια, αναγορεύει τον Παπαδιαμάντη στα ύπατα αξιώματα της λογοτεχνίας, όχι μόνο για τα μυθιστορήματα, όχι μόνο για την ιδιότυπη γλώσσα του, αλλά για την ..εξόρυξη θησαυρών της ψυχής από την πτωχοκοινωνία του. Και βέβαια, για να θέσει κι εκείνος προφητικά ένα λιθαράκι στο φεμινιστικό κίνημα της εποχής μας..
Γιατί, η Φόνισσα είναι μια ανιδιοτελής παιδοκτόνος,που σκοτώνει μικρά κορίτσια φτωχών οικογενειών, από ευσπλαχνία.. Μια οξύτατη κοινωνική κριτική για τη μειονεκτική θέση της γυναίκας και ταυτόχρονα μια συναρπαστική ψυχογραφία. Αμαρτωλή ή ένθεη; Σωτήρας η Φόνισσα; Κατά βάθος δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να περιγράφει το συλλογικό αίτημα ¨ ν´αναπνεύσει τον αέρα του βουνού ¨..
Μια ομάδα πέντε γυναικών λειτουργεί γύρω από την πρωταγωνίστρια ως αρχαίος χορός άψογα σκηνοθετημένος και συντονισμένος, που παίζει τον ρόλο του αγιου φωτστέφανου της συγκλονιστικής Έφης Σταμούλη, που δίνει απλόχερα δείγματα από το σπάνιο ταλέντο της, στο κοινό της. Τόση κακία, τόση μοχθηρότητα, τόση υστερική ικανοποίηση αποτύπωναν οι μορφασμοί στο πρόσωπο της, ώστε οι θεατές της πρώτης σειράς τραβήχτηκαν φοβισμένοι όταν η Φόνισσα με τα τεντωμένα δάχτυλα έκανε πως έσφιγγε το λαιμό ¨του μικρού άκακου πλάσματος, το όποιον ευτύχησε να λυτρώσει τους γονείς του από τόσα βάσανα¨..
Άλλοι καιροί, αλλά προβλήματα, άλλες λύσεις -το ίδιο όμως υπόβαθρο, η μειονεκτική θέση της γυναίκας πάντα.
