Τις διαδικασίες, που θα ακολουθηθούν μέχρι τις εκλογές στις 21 Μαΐου, το εκλογικό σύστημα και τον τρόπο κατανομής των εδρών προβλέπουν άρθρα του συντάγματος, ψηφισμένοι νόμοι και οι κανονισμοί της Βουλής.
Σε λιγότερο από δύο μήνες από σήμερα εκατομμύρια πολίτες θα σπεύσουν στις κάλπες για τις βουλευτικές εκλογές του 2023, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, που έκανε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά τη διάρκεια του σημερινού υπουργικού συμβουλίου.
«Η πρώτη κάλπη θα κρίνει ποιος θα κυβερνήσει και η δεύτερη κάλπη πώς θα κυβερνήσει. Οι πολίτες πρέπει να ξέρουν ποιον θα έχουν πρωθυπουργό. Συνεπώς, αυτοδύναμη ΝΔ – ισχυρή Ελλάδα. Προϋπόθεση για ένα πιο αποτελεσματικό κράτος με καλύτερους μισθούς, και οι Ελληνίδες και οι Έλληνες στις 21 Μαΐου θα επιλέξουν αν ο τόπος θα συνεχίσει τον δρόμο του εκσυγχρονισμού και θα κρίνουν δύο θητείες» ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός για τις επερχόμενες εκλογές.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επισήμανε πως οι δεύτερες εκλογές, αν χρειαστεί να γίνουν, θα διεξαχθούν το αργότερο στις αρχές Ιουλίου.
Οι σταθμοί μέχρι τις εκλογές
Η ανακοίνωση του πρωθυπουργού για τη διεξαγωγή εκλογών στις 21 Μαΐου 2023 εκκινεί μια μακρά, διάρκειας σχεδόν τριών μηνών, προεκλογική περίοδο, με πιθανές δύο εκλογικές αναμετρήσεις που θα διεξαχθούν με διαφορετικά εκλογικά συστήματα.
Οι σταθμοί ως τις δεύτερες εκλογές, που, αν χρειαστεί, θα γίνουν πιθανότατα στις 2 Ιουλίου, είναι οι εξής:
Παραιτούνται δύο υπουργοί
Άμεσα παραιτούνται ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου και στη θέση τους ορίζονται υπηρεσιακοί υπουργοί.
Προς στιγμήν δημιουργήθηκε σύγχυση όταν ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δήλωσε ότι «Ο πρωθυπουργός συνυπολόγισε τις Πανελλαδικές στην απόφασή του για τις εκλογές. Οι Πανελλαδικές είναι λογικό να διεξαχθούν με το ίδιο πρόσωπο στο υπουργείο Παιδείας».
Πολλοί θεώρησαν ότι η Νίκη Κεραμέως θα παραμείνει υπουργός Παιδείας, μετά τις 31 Μαΐου, για να διενεργηθούν οι Πανελλαδικές. Αυτό δεν ισχύει, καθώς τις Πανελλαδικές θα διενεργήσει ο υπηρεσιακός υπουργός Παιδείας που θα οριστεί μετά τις 31 Μαΐου.
Οι κοινοβουλευτικές εργασίες θα συνεχιστούν κανονικά μέχρι και τη Μεγάλη Τρίτη 11 Απριλίου, οπότε και η Βουλή θα κλείσει για τις ημέρες του Πάσχα, εκτός αν χρειαστεί ακόμα μία ημέρα για ένα νομοσχέδιο. Μάλιστα, όπως όλα δείχνουν, το τελευταίο νομοσχέδιο που αναμένεται να κατατεθεί και να ψηφιστεί θα είναι του υπουργείου Εσωτερικών.
Κλείνει η Βουλή στις 11 Απριλίου, διαλύεται ως τις 28 Απριλίου
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η Βουλή πρέπει να διαλυθεί προκειμένου η χώρα να οδηγηθεί σε εθνικές εκλογές από 30 έως 22 ημέρες πριν την προσφυγή στις κάλπες.
Αυτό σημαίνει πως το Προεδρικό Διάταγμα διάλυσης της Βουλής θα θυροκολληθεί στο Κοινοβούλιο είτε τη Δευτέρα 24 Απριλίου είτε την Παρασκευή 28 Απριλίου.
Διερευνητικές εντολές στις 22 Μαΐου
Οι εκλογές της 21ης Μαΐου θα διεξαχθούν με το σύστημα της απλής αναλογικής, κάτι που σημαίνει πως για να σχηματιστεί κυβέρνηση απαιτείται το πρώτο κόμμα ή ο συνασπισμός των κομμάτων στον οποίο θα συμμετάσχουν να φτάσουν ποσοστό που θα ξεπερνά το 45%-47%.
Η διαδικασία που προβλέπεται από το Σύνταγμα είναι συγκεκριμένη και αφορά στην προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης από τους αρχηγούς των τριών πρώτων κομμάτων.
Το Σύνταγμα ορίζει λοιπόν ότι ο αρχηγός του πρώτου κόμματος θα λάβει την πρώτη διερευνητική εντολή. Σε διάστημα τριών ημερών οφείλει να διαπιστώσει εάν μπορεί να εξασφαλίσει τη δεδηλωμένη της Βουλής ή να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας. Αν η προσπάθειά του δεν καρποφορήσει, η εντολή περνά στον αρχηγό του δεύτερου κόμματος, ενώ, αν αποτύχει και αυτός, η διερευνητική εντολή περνάει στον αρχηγό του τρίτου κόμματος.
Ο κάθε αρχηγός έχει τη δυνατότητα να κρατήσει τη διερευνητική εντολή που του δίνει η Πρόεδρος της Δημοκρατίας για τρεις μέρες, δηλαδή συνολικά εννέα μέρες μετά τις εκλογές (πιθανότατα ο χρόνος θα είναι μικρότερος, καθώς δύσκολα και οι τρεις αρχηγοί θα εξαντλήσουν το τριήμερο). Τη δέκατη ημέρα η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καλέσει τους αρχηγούς προκειμένου να κάνει μια ύστατη προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης χωρίς να χρειαστεί η προκήρυξη νέων εκλογών.
Το διάστημα αυτό, που μπορεί να φτάσει και τις πρώτες μέρες του Ιουνίου, η Βουλή θα συγκληθεί σε Σώμα ανεξάρτητα από τις διερευνητικές εντολές και την προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης, προκειμένου να ορκιστούν τα μέλη της και να εκλέξει προεδρείο.
Πότε θα σχηματιστεί υπηρεσιακή κυβέρνηση
Γύρω στις 31 Μαΐου, μετά το τέλος των διερευνητικών εντολών, ως τις 2 Ιουνίου θα ορκιστεί η νέα Βουλή, δηλαδή οι βουλευτές που θα έχουν εκλεγεί από την κάλπη της 21ης Μαΐου.
Πρόκειται για δύο ξεχωριστές διαδικασίες (ορκωμοσία, εκλογή προεδρείου), που γίνονται σε δύο ξεχωριστές συνεδριάσεις και πιθανότατα σε δύο ξεχωριστές ημέρες. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ή το πρωί της επομένης θα θυροκολληθεί το Προεδρικό Διάταγμα διαλύσεως της Βουλής ως τις επόμενες εκλογές, που θα γίνουν πιθανότατα στις 2 Ιουλίου.
Ωστόσο, αυτές οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής, που δίνει μπόνους 20 εδρών στο πρώτο κόμμα και 1 έδρα για 0,5 μονάδα που λαμβάνει για ποσοστό που έλαβε εφόσον αυτό κινείται άνω του 25%.
Επίσης, επειδή δεν θα έχει συμπληρωθεί 18μηνο, οι δεύτερες εκλογές θα πραγματοποιηθούν με λίστα και όχι με σταυρό προτίμησης.
Τι σημαίνει η επαναφορά της απλής αναλογικής
Η μεγάλη διαφορά των επικείμενων εκλογών από τις προηγούμενες είναι η επαναφορά του συστήματος της απλής αναλογικής, που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ με τον εκλογικό νόμο του 2016.
Με την απλή αναλογική οι έδρες που λαμβάνει κάθε κόμμα υπολογίζονται βάσει του πανελλαδικού ποσοστού τους. Για παράδειγμα, με την απλή αναλογική στην καθαρή μορφή της, αν ένα κόμμα στην Ελλάδα λάβει 20% των ψήφων, τότε κατακτά 60 έδρες (το 20% των 300 εδρών).
Εν ολίγοις, το πρώτο κόμμα έχει τη δυνατότητα να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση μόνο αν συγκεντρώσει ποσοστό που προσεγγίζει το 50% των ψήφων, γι’ αυτό και αναλυτές επισημαίνουν πως θα είναι πιο δύσκολος ο σχηματισμός κυβέρνησης.
Συγκεκριμένα, μιλώντας χθες στην ΕΡΤ, ο Ευτύχης Βαρδουλάκης, σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας, διευκρίνισε για την πρώτη Κυριακή των εκλογών ότι «κυβέρνηση θα μπορεί να σχηματιστεί εάν τα κόμματα τα οποία την απαρτίζουν έχουν ένα ποσοστό το οποίο ξεκινάει από 45%, αν το 10% περίπου μείνει εκτός Βουλής. Και, όπως είπε, μπορεί να φτάσει μέχρι το 47%-48% εάν είναι μικρότερο το ποσοστό που θα μείνει εκτός Βουλής».
Παρά ταύτα, η πιο ακριβής περιγραφή του συστήματος με το οποίο θα διεξαχθούν οι προσεχείς εθνικές εκλογές είναι «απλή αναλογική με όριο». Αυτό σημαίνει ότι θα εξακολουθήσει να ισχύει το όριο του 3% για την είσοδο των κομμάτων στη Βουλή. Αυτό που παύει να ισχύει με τον εκλογικό νόμο ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είναι το μπόνους εδρών για το πρώτο κόμμα.
Παράδειγμα κατανομής εδρών με απλή αναλογική
Αν οι εκλογές του 2019 είχαν γίνει με το σύστημα της απλής αναλογικής που ψηφίστηκε το 2016, τότε οι βουλευτικές έδρες θα κατανέμονταν ως εξής (σε παρένθεση οι έδρες που έλαβαν τα κόμματα με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής):
ΝΔ 130 (158 το 2019)
ΣΥΡΙΖΑ 103 (86 το 2019)
ΚΙΝΑΛ 27 (22 το 2019)
ΚΚΕ 17 (15 το 2019)
Ελληνική Λύση 12 (10 το 2019)
ΜέΡΑ25 11 (9 το 2019)
Τυχόν δεύτερες εκλογές θα πραγματοποιηθούν με τον νέο νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση της ΝΔ, την ενισχυμένη αναλογική, που προβλέπει μπόνους εδρών, διευκολύνοντας τον σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης.
Ενημερώθηκε η ΠτΔ Κατερίνα Σακελλαροπούλου
Κατά την ομιλία του στο υπουργικό συμβούλιο, ο κ. Μητσοτάκης τόνισε ότι θα ενημέρωνε την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου για την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών.
Όπως αργότερα επιβεβαιώθηκε, ο πρωθυπουργός ήδη ενημέρωσε την κυρία Σακελλαροπούλου για την απόφασή του να στηθούν οι κάλπες των εκλογών στις 21 Μαΐου.
