Εντύπωση προκάλεσε σε όλη την Ευρώπη το απόσπασμα των όσων είπε ο Αμερικανός πρόεδρος για τον Τούρκο ομόλογό του, χαρακτηρίζοντάς τον ως “δύσκολο παίχτη” και σπουδαίο “σκακιστή”, ενώ τον ίδιο σκεπτικισμό εκφράζουν πολιτικοί αναλυτές και για την συνεχώς ανανεούμενη “ειδική σχέση” του Ταγίπ Ερντογάν με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Οι αναλυτές προσπαθούν να δώσουν μια εξήγηση για αυτή την σχέση του “τριγώνου”, που ναι μεν έχει αντικρουόμενα συμφέροντα, αλλά διαθέτει και έναν κοινό παρονομαστή. Στην ουσία πρόκειται για μια σχέση τριών ηγετών με κοινό χαρακτηριστικό την αυταρχικότητα και το θράσος απέναντι στα παγκόσμια προβλήματα, με λαϊκίστικες κορώνες, επεκτατικές βλέψεις και “νταηλίδικες” αποφάσεις, αν δεν κρύβονται και επιμέρους συναλλαγές πίσω από αυτή την τριγωνική “λυκοφιλία”.
Και όλα αυτά, καθώς η τουρκική οικονομία διανύει βαθιά νομισματική κρίση, που χειροτερεύει μέρα με τη μέρα, με την λίρα να βουλιάζει, με υποτίμηση που αγγίζει το 8% έναντι του δολαρίου. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, στο σύνολο των επτά μηνών από την αρχή του έτους το δημοσιονομικό έλλειμμα διαμορφώνεται στα 139,1 δισ. τουρκικές λίρες,
Παρά ταύτα Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ στις τελευταίες δηλώσεις του χρησιμοποίησε ως παράδειγμα δύσκολου «παίκτη» στη διεθνή «σκακιέρα» τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Μιλώντας σε εκπομπή του δικτύου Fox για τις αμφιβολίες του σχετικά με τις ηγετικές ικανότητες του αντίπαλού του Τζο Μπάιντεν, ο Τραμπ είπε:
«Αντιμετωπίζεις ανθρώπους που είναι πολύ έξυπνοι. Αντιμετωπίζεις σκακιστές παγκόσμιας κλάσης ανάμεσα στους ηγέτες αυτών των χωρών. Τα ξέρω όλα. Τα πάω πολύ καλά με όλους, τον Ερντογάν της Τουρκίας. Δεν μπορείς να έχεις έναν άνθρωπο που δεν ξέρει πού βρίσκεται. Δεν μπορείς να έχεις έναν άνθρωπο που φοβάται να αφήσει τη βάση του γιατί δεν μπορεί να μιλήσει πια».
Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε επιπλέον ότι ξένοι ηγέτες έχουν ζητήσει τη βοήθειά του επανειλλημένα για τον Τούρκο Πρόεδρο, ισχυριζόμενος πως ο Ερντογάν ακούει μόνο αυτόν.
«Οι αρχηγοί κρατών την περασμένη εβδομάδα μου τηλεφώνησαν, “θα μπορούσες να καλέσεις τον Ερντογάν;”» είπε ο Τραμπ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης στο Fox News. «Είσαι ο μόνος που θα ακούσει. Δεν μας ακούει. Είσαι ο μόνος».
Και μάλιστα, όχι λόγω της θέσης του, ως ηγέτη των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά, όπως ισχυρίζεται ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες του απάντησαν, «Λόγω της προσωπικότητάς σου».
Οι ειδικές σχέσεις με τον Πούτιν
Ο άλλος τακτικός συνομιλητής του Τούρκου προέδρου είναι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, με τον οποίο διατηρεί μια ειδική σχέση. Προ διημέρου μάλιστα είχαν τηλεφωνική επικοινωνία και σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο Anadolu, στο επίκεντρο της συνομιλίας των δύο ηγετών βρέθηκε και η Ανατολική Μεσόγειος.
Πάντως σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, που επικαλείται το Κρεμλίνο, Πούτιν και Ερντογάν συζήτησαν για την κατάσταση στη Λιβύη και τη Συρία, με το βάρος να πέφτει στο πρώτο μέτωπο.
Κατά τη ρωσική προεδρία, υπογραμμίστηκε η ανάγκη για πραγματικά βήματα προς μια βιώσιμη κατάπαυση πυρός.
Υπενθυμίζεται ότι στη χώρα της βόρειας Αφρικής βρέθηκαν τόσο ο Τούρκος υπουργός Αμυνας, Χουλουσί Ακάρ, όσο και ο αρχηγός του τουρκικού στρατού.
Όλοι γνωρίζουν τι ακριβώς συνδέει τον Πούτιν με τον Ερντογάν. Ο πρώτος χρησιμοποιεί τον δεύτερο ως “φόβητρο” για την δύση με ενδεχόμενη απόσπασή του από το ΝΑΤΟ, δίνοντάς του μάλιστα όπλα με αποκορύφωμα τους S 400 και κερδίζοντας πολύτιμο συνάλλαγμα.
Ο Ερντογάν διατηρεί την λυκοφιλία με τον Πούτιν για να παίζει στη “σκακιέρα” τον Τραμπ και άλλους Δυτικούς ηγέτες, που φοβούνται μήπως δώσει περισσότερα στον Πούτιν από γεωστρατηγικής πλευράς, ενώ παράλληλα θεωρούν την Τουρκια ως ανάχωμα για τα εκατομμύρια των Ασιατών προσφύγων και μεταναστών, που ορέγονται μετάβαση στη δύση.
Η Μόσχα προσπαθεί να κρατά ορισμένες ισορροπίες και προσέφερε προς αξιοποίηση την ειδική σχέση που έχουν Πούτιν και Ερντογάν, ώστε να βολιδοσκοπήσει τη τουρκική ηγεσία, προκειμένου να αναλάβει δράση η ρωσική διπλωματία για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο
Διπλωματικές πηγές λένε ότι πρόκειται για ευγενική υπενθύμιση ότι η πρόταση της Μόσχας είναι «ζωντανή». Ωστόσο σύμφωνα με πληροφορίες από ελληνικής πλευράς δεν υπάρχει συνέχεια.
Η τουρκική οικονομία σε βαθιά κρίση
Η τουρκική οικονομία διανύει βαθιά νομισματική κρίση, που χειροτερεύει μέρα με τη μέρα. Η κρίση θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στη χώρα, σύμφωνα με τους Times, που συνεχίζουν τα αρνητικά δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών κατά του Τούρκου προέδρου.
Η ισοτιμία της τουρκικής λίρας βούλιαξε στις αρχές του μήνα σε ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου, στο 7,35, και παραμένει εκεί κοντά σε αυτά τα επίπεδα δημιουργώντας μεγάλο πονοκέφαλο για τον υπουργό Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ, την κεντρική τράπεζα και τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ενδεικτικοί είναι οι τίτλοι διεθνών μέσων ενημέρωσης:
Τουρκία: Κίνδυνος για τον Ερντογάν από το ηλεκτροσόκ του κορονοϊού στην οικονομία. Οι οικονομολόγοι κατηγορούν τον Ταγίπ Ερντογάν για την κρίση.
Με την επανεκλογή του το 2018, προώθησε συνταγματικές αλλαγές, οι οποίες του έδωσαν τις περισσότερες εκτελεστικές εξουσίες. Διορίζοντας τον γαμπρό του, Μπεράτ Αλ Μπαϊράκ, υπουργό Οικονομικών, έδειξε ποιος θα κατευθύνει την οικονομική πολιτική της χώρας.
Από τότε, έχει υποχρεώσει την κεντρική τράπεζα να διατηρεί χαμηλά τα επιτόκια, γράφουν οι Times, παρά τον καλπάζοντα πληθωρισμό και το υποτιμημένο νόμισμα. Η πανδημία έφερε νέα μεγάλα προβλήματα στην τουρκική οικονομία, ειδικά στον τουρισμό, που αποτελεί το 10% του ΑΕΠ.
Ξοδεύτηκαν αποθέματα σε δολάρια
Τα σχετικά κυβερνητικά μέτρα ανακούφισης των πληγέντων έχουν στόχο να κρατήσουν χαμηλά τα επιτόκια και να ενθαρρύνουν τον δανεισμό. Στην προσπάθεια να τονώσει τη λίρα, η κεντρική τράπεζα ξόδεψε 65 εκατομμύρια δολάρια από τα αποθέματά της σε ξένο νόμισμα από την αρχή του έτους, σύμφωνα με υπολογισμούς της Goldman Sachs.
Όταν βγήκαν στο φως εκθέσεις ότι τα αποθέματα έχουν σχεδόν τελειώσει, η λίρα βούτηξε στα βαθιά. Τα σημάδια της ανάπτυξης της τελευταίας δεκαετίας, που βασίστηκε στον υπέρογκο δανεισμό καταναλωτών και επιχειρήσεων, είναι εμφανή στην Κωνσταντινούπολη, όπου βρίσκεται το ένα πέμπτο του πληθυσμού της χώρας: νέοι δρόμοι και σιδηροδρομικές σήραγγες κάτω από τα Στενά του Βοσπόρου, μία τρίτη γέφυρα από πάνω, νέοι δρόμοι στην πόλη, καινούργια νοσοκομεία, όλα με ιδιωτική χρηματοδότηση.
Στις παραγκουπόλεις που βρίσκονταν για 20 χρόνια στα προάστια, έχουν χτισθεί οικοδομικά τετράγωνα με πολυκατοικίες διαμερισμάτων και ξενοδοχεία, πολλά από τα οποία είναι άδεια και πωλούνται. «Ειδικά από τον Μάιο, ο δανεισμός κάθε είδους έχει αυξηθεί κατακόρυφα», είπε στους Times, εργαζόμενος σε τράπεζα της Κωνσταντινούπολης. «Πέρυσι, όλη τη χρονιά, δανείσαμε 60 εκατ. λίρες, φέτος, έχουμε ήδη δανείσει 75 εκατ.».
Δεν μπορούν να ξεπληρώσουν τα δάνεια
Το πρόβλημα όμως, για τις τράπεζες είναι ότι δανείζονται σε ευρώ και δολάρια από αμερικανικές και ευρωπαϊκές τράπεζες για να μπορούν να δανείζουν τους πελάτες τους σε λίρες. Τα χαμηλά επιτόκια μαζί με την υποτίμηση του νομίσματος σημαίνει ότι το χρέος τους στο εξωτερικό μεγαλώνει επικίνδυνα.
Επίσης, πολλοί Τούρκοι πολίτες δυσκολεύονται να ξεπληρώσουν τα δάνειά τους. Αν αυξηθούν τα επιτόκια για να συγκρατηθεί ο πληθωρισμός, θα πτωχεύσουν ακόμα περισσότεροι. «Πέρυσι, περιμέναμε να καταγγελθεί το 3% των δανείων. Φέτος, περιμένουμε το 5% και αν έχουμε δεύτερο κύμα πανδημίας και νέο lockdown, δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις». Ολα αυτά αφήνουν λίγες επιλογές στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να ζητήσει βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να μην αναγκαστεί να συμφωνήσει στους όρους του περί μεταρρυθμίσεων και διαφάνειας σε αντάλλαγμα για οικονομική ενίσχυση. Αν αυξήσει τα επιτόκια και μειώσει τον δανεισμό, η χώρα θα βυθιστεί σε μεγαλύτερη ύφεση, σπάζοντας τη φούσκα της ανάπτυξης. Ο ίδιος ξέρει καλά τους κινδύνους της νομισματικής κρίσης, καθώς ανήλθε στην εξουσία εκμεταλλευόμενος μία παρόμοια κρίση. «Είναι το λεγόμενο σύνδρομο του γυμνού αυτοκράτορα.
Ο αυτοκράτορας είναι γυμνός
Οι οικονομολόγοι στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας γνώριζαν εδώ και καιρό ότι τελειώνουν τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας», εξηγεί ο Ατίλα Γεσιλάντα, Τούρκος ειδικός σε οικονομική δεξαμενή σκέψης. «Ολα αυτά τα δεδομένα μαζί προκάλεσαν την κατρακύλα της τουρκικής λίρας. Δεν έπαιρναν μέτρα για πολύ καιρό και μετά τα γεγονότα συμβαίνουν το ένα μετά το άλλο».
«Είναι το λεγόμενο σύνδρομο του γυμνού αυτοκράτορα. Οι οικονομολόγοι στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας γνώριζαν εδώ και καιρό ότι τελειώνουν τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας», εξηγεί ο Ατίλα Γεσιλάντα, τούρκος ειδικός σε οικονομική δεξαμενή σκέψης. «Όλα αυτά τα δεδομένα μαζί προκάλεσαν την κατρακύλα της τουρκικής λίρας. Δεν έπαιρναν μέτρα για πολύ καιρό και μετά τα γεγονότα συμβαίνουν το ένα μετά το άλλο».
Το έλλειμμα διαμορφώνεται στα 139,1 δισ. τουρκικές λίρες
Σύμφωνα, άλλωστε, με τα επίσημα στοιχεία που έδωσε χθες στη δημοσιότητα η κυβέρνηση, η Τουρκία παρουσιάζει δημοσιονομικό έλλειμμα για έκτο συναπτό μήνα, καθώς η κυβέρνηση έχει αυξήσει τις δαπάνες στην προσπάθειά της να τονώσει την οικονομία που έχει παραλύσει υπό το βάρος της πανδημίας.
Έχει μάλιστα δώσει παράταση στο χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής των φόρων επιδεινώνοντας την κατάσταση στα έσοδα. Ειδικότερα, το δημοσιονομικό έλλειμμα έφτασε τον Ιούλιο στα 29,7 δισ. τουρκικές λίρες, ποσό αντίστοιχο των τεσσάρων δισ. δολ.
Πρόκειται για σημαντική επιδείνωση της δημοσιονομικής θέσης της χώρας σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους όταν σημείωνε πλεόνασμα ύψους 9,9 δισ. λιρών, ποσό αντίστοιχο του 1,34 δισ. δολ.
Στο σύνολο των επτά μηνών από την αρχή του έτους το έλλειμμα διαμορφώνεται στα 139,1 δισ. τουρκικές λίρες, ενώ το περασμένο έτος στο σύνολό του έφτασε στα 123,7 δισ. λίρες.
Όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες τον Ιούλιο σημείωσαν αύξηση 42,2% σε ετήσια βάση φτάνοντας στα 107,8 δισ. τουρκικές λίρες. Αιτία το πακέτο στήριξης ύψους 240 δισ. λιρών που ανακοίνωσε η κυβέρνηση προκειμένου να στηρίξει τις επιχειρήσεις, καθώς έχουν δεχθεί καίριο πλήγμα από τη λαίλαπα της πανδημίας.
