Ουδεμία αντίδραση εκδηλώθηκε από ελληνικής πλευράς μέχρι σήμερα (πρωϊ της Δευτέρας) στις ανακοινώσεις για τις έρευνες εντός της κυπριακής ΑΟΖ από την Τουρκία, που κλιμακώνει έτσι τις προκλήσεις της. Οι έρευνες πρόκειται να γίνουν στην πλευρά των Τουρκοκυπρίων, σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, ως απάντηση στις έρευνες της ExxonMobil που ξεκίνησαν την Παρασκευή.
Στην ανακοίνωσή της η Άγκυρα απευθύνει προειδοποίηση «στις εταιρείες που συμμετέχουν σε αυτές τις μονομερείς δραστηριότητες αναζήτησης και εξόρυξης των ελληνοκυπρίων» χωρίς να διευκρινίζει για τις συνέπειες.
«Είχαμε προειδοποιήσει την ‘ελληνοκυπριακή διοίκηση’ να σταματήσει τις μονομερείς δραστηριότητες υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο» τονίζεται στην ανακοίνωση.
Η ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ
«Το γεγονός ότι η ExxonMobil ξεκίνησε δραστηριότητες εξερεύνησης φυσικού αερίου στο δήθεν οικόπεδο 10 της Ελληνοκυπριακής Διοίκησης στα ανοιχτά Κύπρου, δεν συμβάλλει στη σταθερότητα της περιοχής. Aυτό θα μπορεί να αλλάξει ορισμένες ευαίσθητες ισορροπίες και στο θέμα της την επίλυσης του προβλήματος.
»Δηλώνοντας πως όλοι οι φυσικοί πόροι γύρω από την Κύπρο δεν ανήκουν όχι μόνο για την ελληνοκυπριακή πλευρά, αλλά πως ανήκει και στις δυο πλευρές, είχαμε προειδοποιήσει την «ελληνοκυπριακή διοίκηση» να σταματήσει τις μονομερείς δραστηριότητες υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο. Με αυτή την αφορμή, επαναλαμβάνουμε την προειδοποίησή μας προς τις εταιρείες που συμμετέχουν σε αυτές τις μονομερείς δραστηριότητες αναζήτησης και εξόρυξης των ελληνοκυπρίων. Υπενθυμίζουμε πως η κατανομή των φυσικών πόρων της Κύπρου είναι θέμα ουσίας του Κυπριακού.
»Όπως και πριν έτσι και από εδώ και πέρα, σε συντονισμό με την «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», για να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των τουρκοκυπρίων που απορρέουν από το διεθνές δίκαια, ως συνιδιοκτήτες του νησιού, θα συνεχίσουμε να κάνουμε τα απαραίτητα διπλωματικά και πολιτικά βήματα».
»Εκτός από τη δική μας υφαλοκρηπίδα θα ξεκινήσουμε και δραστηριότητες στις περιοχές που αδειοδότησε η ‘’Toυρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου’’ προς την Τουρκική Εταιρεία Ερευνών Πετρελαίου».
Παρουσία ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων
Οι τουρκικές απειλές γίνονταν καθώς, αναμενόταν να αρχίσει αυτές τις μέρες από την κοινοπραξία ExxonMobil – Qatar Petroleum η πρώτη γεώτρηση στο τεμάχιο 10 και τον στόχο «Δελφίνι», της κυπριακής ΑΟΖ.
Το γεωτρύπανο Stena Icemax, που έφτασε στο σημείο της γεώτρησης το βράδυ της Κυριακής, ακολουθώντας πορεία από τα νότια όρια της κυπριακής ΑΟΖ, ξεκίνησε τις ετοιμασίες για την γεώτρηση.
Το γεωτρύπανο βρίσκεται υπό την περιοδική διακριτική παρακολούθηση ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων των ΗΠΑ, αναφέρουν πληροφορίες της εφημερίδας «Ο Φιλελεύθερος».
Στελέχη της Κυπριακής Δημοκρατίας από υπηρεσίες, που έχουν άμεση σχέση με την επικείμενη έναρξη της γεώτρησης, επισκέφθηκαν το Stena Icemax με την πρώτη πτήση ελικοπτέρου, που θα συνδέει τις επόμενες εβδομάδες το αεροδρόμιο Λάρνακας με το γεωτρύπανο, για μεταφορά προσωπικού.
Την από αέρος σύνδεση με το γεωτρύπανο «Stena IceΜax», έχει αναλάβει η ιταλική INAER, που είχε εξυπηρετήσει, από το 2016 και μετά, τις γεωτρήσεις της Εni και των Εni-ΤOTAL στην κυπριακή ΑΟΖ.
Το ελικόπτερο, τύπου AgustaWestland AW139 (κατασκευής 2015), με νηολόγιο Ισπανίας (EC-MHP), αφού παρέμεινε για 90 λεπτά στο γεωτρύπανο, μετέφερε τους επισκέπτες πίσω στη Λάρνακα.
Τι επιδιώκει η Τουρκία
(Γράφει ο Κωνσταντίνος Φίλης στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)
Αναντίρρητα το γεγονός που επιτάχυνε την απόφαση της Τουρκίας να παρεμποδίσει το πλοίο-γεωτρύπανο «Saipem 12000» ήταν η πολλά υποσχόμενη πρόσφατη ανακάλυψη στο κοίτασμα «Καλυψώ». Πλην όμως, η Αγκυρα σχεδίαζε εδώ και καιρό την παρέμβασή της στην κυπριακή ΑΟΖ, επενδύοντας σημαντικά ποσά σε εξαγορά ερευνητικών σκαφών και σκάφους γεωτρήσεων με τεχνολογία αιχμής.
Αποσκοπεί, ανάλογα με την περίπτωση, να τα χρησιμοποιήσει ώστε εν τοις πράγμασι να αποτρέψει τετελεσμένα εις βάρος της. Από τη μια, επικαλείται τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας τόσο ως προς τον διαμοιρασμό των κερδών όσο και σχετικά με τη δυνατότητα συνιδιοκτησίας των πόρων της περιοχής. Συνάμα, δεν αναγνωρίζει στη Λευκωσία το δικαίωμα να προβεί σε διεθνείς συμφωνίες οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της με όμορα κράτη (οι οποίες ως νομικό γεγονός ισχύουν και έναντι τρίτων χωρών), αλλά διεκδικεί μέρος της ΑΟΖ εκ μέρους του ψευδοκράτους.
Από την άλλη, η Τουρκία ισχυρίζεται ότι κομμάτι της ΑΟΖ της Κύπρου επικάθεται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα, οπότε έχει νόμιμα δικαιώματα, τουλάχιστον στο τεμάχιο 6, του οποίου τα δικαιώματα εκμετάλλευσης η κυπριακή κυβέρνηση έχει παραχωρήσει –κατόπιν έγκυρων συμφωνιών με όμορες χώρες– σε συγκεκριμένες εταιρείες.
Μάλιστα, η Aγκυρα επαναφέρει την άποψη ότι, εφόσον δεν προκύψει επίλυση του Κυπριακού, η συνέχιση ερευνών σε διαφιλονικούμενες περιοχές θα έχει αρνητικά αποτελέσματα. Eτσι, προσπαθεί να αντιστρέψει την αρνητική θέση στην οποία έχει περιέλθει (απέχουσα από τις ενεργειακές διεργασίες αλλά και λόγω των κακών σχέσεων με τα άλλα δύο κράτη παραγωγούς στην περιοχή, το Ισραήλ και την Αίγυπτο), θέτοντας ως προϋπόθεση ομαλής αξιοποίησης του ενεργειακού πλούτου της Κύπρου τη διευθέτηση του Κυπριακού (και ενώ η ίδια κρατά τα κλειδιά της λύσης). Γνωρίζοντας βέβαια το άτοπο των νομικών της επιχειρημάτων, θέλει να επιβάλει την ατζέντα της με τη γλώσσα της ισχύος, τη διάχυση της αβεβαιότητας και την απειλή πρόκλησης επιπλοκών σε αλληλένδετα πεδία (π.χ. ελληνοτουρκικές σχέσεις). Σκοπεύει να εγκλωβίσει την Αθήνα στα διμερή προκειμένου η τελευταία να συνυπολογίσει τον κίνδυνο κλιμάκωσης κατά την ανάπτυξη συμπράξεων με Ισραήλ και Αίγυπτο. Γκριζάροντας δε στην πράξη –κατά τα πρότυπα του Αιγαίου– περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ, θέλει να αποθαρρύνει τις εταιρείες από τη διεξαγωγή ερευνητικών γεωτρήσεων και αντίστοιχες δραστηριότητες.
Η στιγμή που επέλεξε η τουρκική ηγεσία δεν είναι τυχαία, εντούτοις και ο χώρος αμφισβήτησης επίσης δείχνει μια μεθοδικότητα. Το τεμάχιο 3 βρίσκεται στην οριοθετημένη μεταξύ Κύπρου – Λιβάνου ΑΟΖ, την οποία ωστόσο η Bηρυτός δεν έχει επικυρώσει. Αρα, από την οπτική του διεθνούς δικαίου είναι το πιο ασθενές σημείο. Εξίσου, το μπλοκάρισμα του γεωτρύπανου της ιταλικής ENI που κινούνταν προς τη θέση «Σουπιά» δεν φέρνει την Τουρκία σε αντιπαράθεση με τις πιο αποφασιστικές Γαλλία, ΗΠΑ και Ισραήλ. Μάλιστα, τεστάροντας τις προθέσεις των υπόλοιπων δρώντων, η Αγκυρα διαπιστώνει την αδυναμία έμπρακτης υποστήριξης της Λευκωσίας (τουλάχιστον προσώρας), παρά τις κοινές διακηρύξεις με Τελ Αβίβ και Κάιρο, καθώς και τη δεδομένη σημασία της περιοχής ως εναλλακτικής πηγής προμήθειας της Ε.Ε. Αν τελικά η Τουρκία αναστείλει τις έρευνες, αποκτά εκ των πραγμάτων λόγο στις εξελίξεις, τροποποιώντας τους όρους του παιχνιδιού εφόσον καθίσταται δυσκολότερη/κοστοβόρα η εξισορρόπησή της. Πλέον, καθοριστική για το μέλλον θα είναι η στάση των εμπλεκόμενων μερών στον επόμενο γύρο ερευνών.
* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Eρευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
