Ποικίλες είναι οι αντιδράσεις για την επιδιωκόμενη από τον Τούρκο πρόεδρο μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, καθώς σήμερα, Πέμπτη, συνεδριάζει το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Τουρκίας και αποφασίζει εάν θα δώσει το «πράσινο φως» για μια ιταμή πρόκληση του τουρκικού καθεστώτος απέναντι στον χριστιανικό κόσμο.

Οι αντιδράσεις συνοψίζονται σε δηλώσεις και ανακοινώσεις, που όμως δεν φαίνεται να έχουν ουσιαστικό περιεχόμενο, καθώς δεν εμπεριέχουν το στοιχείο των κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας, ούτε γίνονται από τους καθ΄ύλην αρμόδιους φορείς και θεσμούς παγκόσμιας εμβέλειας, όπως είναι η ΟΥΝΕΣΚΟ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και άλλοι οργανισμοί με πολιτιστικό περιεχόμενο.

Για μια ακόμη φορά η παγκόσμια κοινότητα μένει στις φωνασκίες και ουσιαστικά απαθής απέναντι σε ένα παγκόσμιο “έτσι θέλω” του νταή Τούρκου προέδρου, όπως συμβαίνει και με τόσες άλλες διεθνείς αυθαιρεσίες του στη Συρία, στο Ιράκ, στη Λιβύη και στην Μεσόγειο.

Επιστολές, εκκλήσεις και συγκινητικές ιστορικές αναφορές δεν φέρνουν αποτέλεσμα, καθώς ο Ερντογάν, που διορίζει τους δικαστές μέσω γνωστών διαδικασιών, κρατά τώρα και το μαχαίρι και το πεπόνι.

Η έκκληση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών

Να σεβαστεί το υπάρχον μουσειακό καθεστώς της Αγίας Σοφίας, το οποίο είναι επίσημα αναγνωρισμένο από την UNESCO, καλεί την κυβέρνηση της Τουρκίας ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. «Προτρέπουμε την κυβέρνηση της Τουρκίας να συνεχίσει να διατηρεί την Αγία Σοφία ως μουσείο, ως ένα παράδειγμα της δέσμευσής της να σέβεται τις θρησκευτικές παραδόσεις και τη διαφορετική ιστορία που συνέβαλε στην Τουρκική Δημοκρατία και να διασφαλίσει ότι θα παραμένει προσβάσιμη σε όλους», επισημαίνει ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας σε δήλωση του που δημοσίευσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Συνεχίζοντας, ο κ. Πομπέο αναφέρει ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίζουν να συνεργάζονται με την κυβέρνηση της Τουρκίας για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων αμοιβαίου ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης των θρησκευτικών και πολιτιστικών μνημείων.

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν ότι μια αλλαγή στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας θα υπονομεύσει την κληρονομιά αυτού του αξιοσημείωτου κτηρίου και της αξεπέραστης ικανότητάς του – τόσο σπάνια στον σύγχρονο κόσμο – να προσφέρει στην ανθρωπότητα μια πολύ απαραίτητη γέφυρα μεταξύ των διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων και πολιτισμών. Επιδιώκουμε να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με την κυβέρνηση της Τουρκίας για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων αμοιβαίου ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης των θρησκευτικών και πολιτιστικών μνημείων», τονίζεται χαρακτηριστικά.

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών υπογραμμίζει ότι η Αγία Σοφία αποτελεί παράδειγμα θρησκευτικής έκφρασης και καλλιτεχνικής και τεχνικής ιδιοφυΐας, που αντικατοπτρίζεται στην πλούσια και σύνθετη ιστορία 1,500 χρόνων. Για αυτόν τον λόγο, σημειώνει ότι «το καθεστώς του μνημείου ως μουσείου έχει επιτρέψει σε άτομα από όλο τον κόσμο να έχουν πρόσβαση και να αναλογιστούν για αυτό το υπέροχο επίτευγμα».

Μια αξιοπρόσεκτη ανάλυση για τα κίνητρα του Ερντογάν

Για τα κίνητρα του Τούρκου προέδρου Ερντογάν σε σχέση με την Αγιά Σοφιά, μίλησε στο γερμανικό Καθολικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΚΝΑ) ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου και ιερατικός προϊστάμενος της Ενορίας Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κολωνίας Κωνσταντίνος Μύρων.

Στην ερώτηση “ποια, πιστεύει, ότι θα είναι η απόφαση των Τούρκων δικαστών” ο  ιερατικός προϊστάμενος τόνισε:

«Η ελπίδα ότι θα επικρατήσει η λογική πεθαίνει τελευταία. Αλλά η εμπειρία έχει δείξει ότι υπό τον πρόεδρο Ερντογάν η δικαιοσύνη δεν είναι πλέον ανεξάρτητη. Σε ένα τόσο συναισθηματικά και από λαϊκισμό φορτισμένο ζήτημα, η πίεση ενδέχεται να είναι τόσο μεγάλη, ώστε να δοθεί το πράσινο φως στο κίνημα μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί».

Αντιλαμβάνεται, συνεπώς, ο ίδιος τον λαϊκισμό ως το βασικό κίνητρο του Ερντογάν.

«Ασφαλώς είναι πολύ σημαντικό. Πρόκειται αμιγώς για πολιτική σε επίπεδο συμβόλων. Η Κωνσταντινούπολη έχει εκατοντάδες τζαμιά […]. Επομένως δεν υπάρχει ανάγκη. Ο Ερντογάν θέλει όμως να κινητοποιεί το εθνικιστικό και συντηρητικό-ισλαμιστικό ακροατήριό του. Η Τουρκία περνά οικονομική κρίση και στις δημοσκοπήσεις το κόμμα του ΑΚΡ δεν τα πηγαίνει πλέον πολύ καλά».

Θέλει να στηρίξει την περαιτέρω ”επαναϊσλαμοποίηση”

Εξάλλου, όπως επισημαίνει ο πατέρας Μύρων, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί θα συνιστούσε τον μεγαλύτερο συμβολικό θρίαμβο ως προς τον τρόπο που ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται το κράτος. «Ο Ερντογάν θέλει να θάψει μια και καλή το κοσμικό σύστημα του ιδρυτή της Τουρκίας Κεμάλ Ατατούρκ και να στηρίξει την περαιτέρω ”επαναϊσλαμοποίηση”. Υπάρχει καλύτερος τρόπος από το να μετατρέψει και πάλι σε τζαμί την Αγία Σοφία, την οποία ο Ατατούρκ είχε κάνει το 1934 μουσείο;

Παράλληλα η πράξη αυτή θυμίζει την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τους Οθωμανούς, τους οποίους θέλει να μιμηθεί στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Τρόπον τινά «Make Turkey Great Again», παρότι οι υφιστάμενες συνθήκες στην Εγγύς Ανατολή δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο».

Ο πατέρας Μύρων εκτιμά ότι ενδεχόμενη μετατροπή της Αγίας Σοφίας θα έβλαπτε πρωτίστως την ίδια την Τουρκία: «Θα επιδείνωνε τη σχέση μεταξύ Άγκυρας και ΕΕ, κυρίως δε με την ορθόδοξη γείτονα Ελλάδα. Επιπλέον το βήμα αυτό θα ζημίωνε τον τουρισμό στην Κωνσταντινούπολη».

Πώς αξιολογεί ο ίδιος τον τρόπο που διαχειρίζεται το ζήτημα η ΕΕ;

«Οι Βρυξέλλες άσκησαν πιέσεις ζητώντας να διατηρηθεί το Status quo. Η ΕΕ πρέπει ωστόσο να προσέξει ώστε να μην ενισχύσει άθελά της τον Ερντογάν. Εάν αναλάβει ιδιαίτερα ενεργό ρόλο, ο πρόεδρος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι το ”χριστιανικό κλαμπ” της Ευρώπης θέλει να υπονομεύσει την ισλαμική ταυτότητα της Τουρκίας».

Ο ρόλος του Πατριάρχη Βαρθολομαίου

Ερωτηθείς για τις προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου εκτίμησε ότι ο Πατριάρχης «επέδειξε θάρρος, λέγοντας ξεκάθαρα πως εάν υπάρχει θρησκεία που έχει δικαίωμα στη χρήση της Αγίας Σοφίας ως εκκλησία, τότε αυτοί είμαστε εμείς οι Ορθόδοξοι. Σε τελική ανάλυση εμείς τη χτίσαμε και για 916 χρόνια ήταν εκκλησία. Ωστόσο η θέση του Χριστιανισμού στην Τουρκία είναι εξαιρετικά αδύναμη για να μπορεί να επηρεάζει καταστάσεις. Μετά τους διωγμούς του 20ού αιώνα ζουν εκεί μόλις 100.000 Χριστιανοί που αντιστοιχούν στο 0,2% περίπου του πληθυσμού».

Η αντιφατική πολιτική της Μόσχας

Όσον αφορά τη Ρωσία ο πατέρας Μύρων εκτιμά ότι η Μόσχα ακολουθεί μια αντιφατική πολιτική. «Αφενός η Αγία Σοφία είναι ιερή και για την ρωσική ορθόδοξη εκκλησία και η πολιτική του Ερντογάν προκαλεί αντιδράσεις.

Αφετέρου ο Πούτιν προσπαθεί να τα βρει μαζί του στο θέμα της Συρίας, αποφεύγοντας άλλα θέματα που προκαλούν τριβές. Σε αυτά προστίθεται ότι ο Βαρθολομαίος αναγνώρισε την Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας παρά τη βούληση του Πατριαρχείου της Μόσχας […] που τηρεί τώρα αποστάσεις στο ζήτημα της Αγίας Σοφίας. Πιθανότατα όμως να ενταθούν οι ρωσικές πιέσεις εάν το δικαστήριο συναινέσει την Πέμπτη (σσ. υπέρ της μετατροπής της Αγίας Σοφίας)».

Η σοφή απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ

Ποιο θα ήταν όμως το όνειρο του ιδίου για την Αγία Σοφία; Να γίνει, ενδεχομένως, και πάλι εκκλησία;

«Όχι, η μετατροπή της σε μουσείο ήταν μια σοφή απόφαση του Ατατούρκ» λέει χαρακτηριστικά ο πνευματικός, προσθέτοντας πως επρόκειτο για έναν συμβιβασμό που ικανοποιεί όλες τις πλευρές εδώ και σχεδόν 90 χρόνια. «Έτσι θα έπρεπε να παραμείνει».

(Πηγή: iefimerida.gr / Deutsche Welle)