Ο εορτασμός του Πάσχα στην Αθωνική Πολιτεία ήταν ανέκαθεν μια πολύ ελκυστική ιδέα για τους πιστούς, για όσους λαϊκούς επιθυμούσαν να μοιραστούν αυτές τις στιγμές, της μεγάλης και ιδιαίτερης κατάνυξης, με τους μοναχούς. Να βιώσουν το δράμα των Παθών της Μεγάλης Εβδομάδας και τη χαρμόσυνη είδηση της Ανάστασης του Χριστού στα μοναστήρια της Αθωνικής Πολιτείας
Φέτος επανέρχονται οι εικόνες της κατάνυξης μετά από τρία χρόνια απαγορεύσεων και περιορισμών, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, καθώς άρχισαν να συρρέουν οι προσκυνητές για να γιορτάσουν το Πάσχα.
Μόνο το περασμένο Σάββατο του Λαζάρου εισήλθαν 900 άτομα με τα πλοία της γραμμής και τα θαλάσσια ταξί, ενώ δεν δίνονται πλέον παρά ελάχιστα και κατ΄εξαίρεση διαμονητήρια, καθώς μοναστήρια, σκήτες και κελλιά δεν μπορούν να φιλοξενήσουν άλλους επισκέπτες.
Η κατάνυξη και η ηρεμία που αποπνέει το Όρος σε συνδυασμό με το βυζαντινό τυπικό στις ακολουθίες και τις λειτουργίες, οδηγεί πολλούς προσκυνητές να το επιλέγουν για το Πάσχα.
Πολλοί Ρουμάνοι, ελάχιστοι Ρώσοι
Η πλειονότητα των επισκεπτών είναι φέτος Έλληνες, ενώ από τις ξένες εθνικότητες, όπως αναφέρουν πηγές από την Αθωνική Πολιτεία οι Ρουμάνοι που φτάνουν οργανωμένα, ακόμη και με γκρουπ τουριστικών γραφείων. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, που γινόταν απόβαση Ρώσων προσκυνητών, φέτος ελάχιστοι Ρώσοι θα βρεθούν στον Άθω, κυρίως όσοι διαθέτουν ευρωπαϊκά διαβατήρια.
Οι πληρότητες ξεπερνούν κάθε προηγούμενο μέχρι και τη Μεγάλη Παρασκευή, ενώ το Μεγάλο Σάββατο και την Κυριακή του Πάσχα υπάρχουν λιγότεροι επισκέπτες, κυρίως όσοι θέλουν να ζήσουν την Ανάσταση μέσα σε κλίμα γιορτινό, με κωδωνοκρουσίες που ακούγονται σε όλη τη χερσόνησο του Άθω.
Από τη Δευτέρα του Πάσχα πλήθος πιστών θα εισρεύσουν στα μοναστήρια για τις λιτανείες των εικόνων. Η Δευτέρα μετά το Πάσχα είναι η πιο γιορτινή μέρα για το Άγιον Όρος, καθώς γίνεται η λιτανεία της εικόνας του Άξιον Εστί από το Πρωτάτο. Αντιπρόσωποι από όλες τις μονές συνοδεύουν την περιφορά με δικές τους εικόνες και λείψανα αγίων.
Η λιτανεία ξεκινά από τον Ναό του Πρωτάτου και επιστρέφει σε αυτόν μετά από μία διαδρομή 4-5 ωρών και στάσεις σε κονάκια και σκήτες, όπου προσφέρονται σε όλους, μοναχούς και λαϊκούς, κεράσματα, όπως αβγά, τσουρέκι, κόκκινο κρασί, παξιμάδια και τυρί.
Την Τρίτη του Πάσχα ακολουθούν οι λιτανείες εικόνων από άλλες μονές με προεξάρχουσες αυτές της Παναγίας Πορταΐτισσας από την Ιερά Μονή Ιβήρων και της Παναγίας Φοβεράς Προστασίας από την Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου.
Ο εορτασμός του Πάσχα την ίδια μέρα για όλη την ορθοδοξία
Η μοναστική πολιτεία ακολουθεί στο τυπικό της λατρείας το παλιό, το Ιουλιανό ημερολόγιο. Οι σταθερές γιορτές, όπως π.χ. τα Χριστούγεννα γιορτάζονται στο Άγιον Όρος δεκατρείς ημέρες μετά, δηλαδή, στις 7 Ιανουαρίου με το «κοσμικό» ημερολόγιο.
Ο εορτασμός όμως του Πάσχα είναι κινητή θρησκευτική γιορτή και γιορτάζεται την ίδια μέρα για όλους τους Ορθοδόξους και για όλους τους χριστιανούς, εντός και εκτός Αγίου Όρους.
Υπάρχουν όμως και χρονικές διαφοροποιήσεις των θρησκευτικών τελετών και των εορτασμών που πραγματοποιούνται στους ναούς του Αγίου Όρους, σε σχέση με εκείνους που πραγματοποιούνται στους ναούς εκτός της Αθωνικής Πολιτείας. Το Άγιο Όρος ακολουθεί τους κανονικούς, σύμφωνα με την ιερά παράδοση και τις γραφές, χρόνους και όχι εκείνους που επιβλήθηκαν ιστορικά, συνήθως για πρακτικούς λόγους, στην υπόλοιπη ελληνική επικράτεια και στον Ορθόδοξο κόσμο.
Η περιφορά του Επιταφίου στις μονές του Αγίου Όρους πραγματοποιείται το πρωί του Μ. Σαββάτου, όχι το βράδυ της Μ. Παρασκευής, όπως συμβαίνεις τους ναούς εκτός αυτού. Αυτό γίνεται και σήμερα στο Άγιο Όρος, όπως κάθε χρονιά.
Τη Μ. Παρασκευή το απόγευμα -και όχι το πρωί της ίδιας μέρας, όπως γίνεται εκτός Αγίου Όρους- διαβάζονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια, ακολουθούν οι «Ώρες» και τα ξημερώματα του Μ. Σαββάτου γίνεται η περιφορά. Στον Επιτάφιο δεν χρησιμοποιείται κουβούκλιο, όπως στον «κόσμο», αλλά μόνο το πανί του Επιταφίου, ένα ύφασμα δηλαδή, επάνω στο οποίο είναι αγιογραφημένη η Αποκαθήλωση του Ιησού, το οποίο κρατούν από τα άκρα τέσσερις μοναχοί.
Το ύφασμα του Επιταφίου τοποθετείται εντός του καθολικού κάθε μονής επάνω σε ένα απλό τραπέζι, το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής. Πάνω σε αυτό σκορπίζονται λουλούδια -συνήθως αγιορείτικα αγριολούλουδα- και οι μοναχοί προσκυνούν μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα. Στο τέλος της περιφοράς, οι μοναχοί παίρνουν λίγα λουλούδια για ευλογία.
Μόνο στις Καρυές, η περιφορά του Επιταφίου γίνεται το βράδυ της Μ. Παρασκευής και οι χρόνοι της τελετής συμπίπτουν ή είναι πλησιέστερα χρονικά, σε εκείνους της υπόλοιπης ελληνικής επικράτειας.
Η νύχτα της Ανάστασης
Το ίδιο συμβαίνει και με την Ανάσταση. Η Αναστάσιμη λειτουργία ξεκινά τα μεσάνυχτα στους ναούς των μοναστηριών και ολοκληρώνεται στις έξι το πρωί. Σήμαντρα ηχούν χαρμόσυνα, ψαλμωδίες ακούγονται από άκρη σε άκρη της Αθωνικής Χερσονήσου, η ατμόσφαιρα είναι λαμπρή και χαρμόσυνη.
Το «Δεύτε Λάβετε Φως» ηχεί περίπου δύο ώρες αργότερα στο Άγιο Όρος, σε σχέση με τις εκκλησιές εκτός αυτού. Το Άγιο Φως μεταφέρεται κάθε χρονιά, με σκάφος του λιμενικού και από το λιμανάκι της Δάφνης μοιράζεται στις μονές, τις σκήτες και τα κελιά.
Όπως κάθε χρόνο, στη διοικητική πρωτεύουσα της Αθωνικής πολιτείας, η Ανάσταση θα γιορταστεί και φέτος στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου.
