Διατηρούνται από γενιά σε γενιά τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα στην Ελλάδα με διαφορετικές συνήθειες σε διάφορες γωνιές της χώρας, όπως παραδοσιακά κάλαντα, γεύσεις και θρησκευτική κατάνυξη μέσα σε γιορτινή ατμόσφαιρα.
Έχουν καταγραφεί υπέροχες εικόνες από τα κάλαντα, που έψαλαν τα παιδιά στα χωριά, τριγυρνώντας στα σοκάκια και στις γειτονιές, ακόμη και στις στάνες των κτηνοτρόφων στα χειμαδιά.
Σε δύσκολες εποχές με λιγοστά υπάρχοντα τα παιδιά δεν περίμεναν αξιόλογα φιλοδωρήματα. Πολύ συχνά οι νοικοκυρές τους έδιναν καρύδια, πορτοκάλια, μανταρίνια και αυγά, αντί χρημάτων. Στις καλύβες των χειμαδιών τα ξημερώματα οι κτηνοτρόφοι άρμεγαν τα γιδοπρόβατα και έβραζαν γάλα για τα παιδιά, σε μεταλλικά σκεύη. Μέσα σε αυτά έριχναν ψωμάκια είτε από καθάριο (σταρένιο) ψωμί, είτε από καλαμποκίσιο (χαμοκούκι) και απολάμβαναν το πρωϊνό τους.
Μερικές νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά και γλυκά, συνήθως “στριφτό” (κάτι σαν τις δίπλες) και στην καλύτερη περίπτωση κουραμπιέδες.
Τα έθιμα των γιορτών στην Ήπειρο
Τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Ηπείρου είναι βαθιά συνδεδεμένα με την παράδοση και τη φύση της περιοχής.
Τα χοιρινά στο γιορτινό τραπέζι ήταν από πάντα το κεντρικό γεγονός, καθώς τις προηγούμενες μέρες ήταν τα χοιροσφάγια και γινόταν κατανομή του κρέατος σε διάφορες χρήσεις και συνταγές, όπως οι τσιγαρίδες και τα λουκάνικα.
Από γλυκά κυριαρχούσε αυτό με την ονομασία «σπάργανα του Χριστού», που ήταν μελωμένες τηγανίτες με καρύδια και κανέλα. Φτιάχνεται ακόμα και σήμερα σε κάθε σπίτι.
Το αναμμένο πουρνάρι είναι άλλο ένα γιορτινό έθιμο, κατά το οποίο όποιος επισκέπτεται ένα φιλικό ή συγγενικό σπίτι κρατά ένα αναμμένο κλαρί και εύχεται στον οικοδεσπότη να αποκτήσει πολλούς ακόμα απογόνους.
Τέλος, το «αμίλητο νερό» λαμβάνει χώρα ως έθιμο σε διάφορες περιοχές, όπως και στην Ήπειρο και συγκεκριμένα στην Άρτα.
Οι γυναίκες νωρίς το πρωί πήγαιναν να πάρουν νερό από άλλη γειτονική βρύση και έλεγαν, «όπως τρέχει το νερό στη βρυσούλα μου, έτσι να τρέχει και η σοδειά μου». Εκεί άφηναν διάφορα φαγητά και γλυκά υποτίθεται για τη βρύση, όμως στην πραγματικότητα αυτά προορίζονταν για τους άπορους συγχωριανούς τους, ώστε να φάνε κι αυτοί κάτι νόστιμο τις γιορτές.
Παραδοσιακά κάλαντα και έθιμα Θράκης
Τα έθιμα της Θράκης συνδέουν τη γιορτή των Χριστουγέννων με την τοπική κουλτούρα. Συγκεκριμένα, την παραμονή των Χριστουγέννων, οι οικογένειες στρώνουν το τραπέζι με τα «εννιά φαγητά», όπως φασόλια, λάχανο τουρσί, χαλβά, σαραγλί κ.ά, ενώ ανήμερα της γιορτής μαγειρεύουν τη «Μπάμπω», έναν θρακιώτικο μεζέ που μοιάζει με βραστό λουκάνικο.
Οι παραδοσιακές μεταμφιέσεις έχουν ξεχωριστή θέση την περίοδο των γιορτών σε πολλά χωριά της Θράκης και ιδίως του Έβρου. Ομάδες μεταμφιεσμένων τραγουδούν κάλαντα, προσαρμόζοντας τους στίχους για κάθε νοικοκυριό που επισκέπτονται και οργανώνουν αυτοσχέδια γλέντια παραδοσιακών χορών συνοδεία γκάιντας. Ιδιαίτερα έθιμα, όπως ο «Πουρπούρς», διατηρούνται σε χωριά όπως το Ισαάκιο, φέρνοντας προσφυγικές παραδόσεις από την Ανατολική Θράκη στο σήμερα.
Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Ευρυτανίας
Τα Χριστούγεννα στην Ευρυτανία αποτελούν επίσης μοναδική εμπειρία γεμάτη παράδοση και γιορτινή ατμόσφαιρα. Στο Καρπενήσι, το εορταστικό κλίμα ξεκινά με το άναμμα του φυσικού Χριστουγεννιάτικου δέντρου, συνοδευόμενο από εκδηλώσεις στους δρόμους.
Ντόπιοι και επισκέπτες ανάβουν φαναράκια, αφήνοντάς τα να υψωθούν στον ευρυτανικό ουρανό και στέλνοντας ευχές για υγεία και ευημερία. Το γιορτινό τραπέζι περιλαμβάνει κι εδώ Χριστόψωμα, αλλά και ντόπιους μεζέδες, ενώ το ξημέρωμα των Χριστουγέννων οι ντόπιοι συνηθίζουν να το «τσικνίζουν» για καλή τύχη.
Ένα ακόμα ιδιαίτερο έθιμο της περιοχής είναι το «αρραβώνιασμα της φωτιάς», όπου οι νοικοκυρές τοποθετούν μεγάλο ξύλο στο τζάκι, κάνοντας ευχές για τα παιδιά, που σύμφωνα με την παράδοση ό,τι ζητήσεις εκείνη τη στιγμή μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Φυσική ομορφιά και παραδόσεις στο Πήλιο
Τα Χριστούγεννα στο Πήλιο είναι μια ξεχωριστή εμπειρία που συνδυάζει τη φυσική ομορφιά με τις παραδόσεις.
Στα πετρόχτιστα χωριά του, όπως η Μακρινίτσα και η Πορταριά, το γιορτινό κλίμα ζωντανεύει μέσα από τα παραδοσιακά κάλαντα, στολισμένες πλατείες και τοπικά έθιμα, όπως το «αμίλητο νερό».
Στο έθιμο αυτό τα νέα κορίτσια φέρνουν γλυκά κεράσματα στις πέτρινες βρύσες των χωριών, για να «γλυκάνουν το νερό» και το πρωί των Χριστουγέννων φέρνουν το λεγόμενο «αμίλητο νερό» στο σπίτι τους, με ευχές για υγεία και αφθονία.
Ως επισκέπτης στο Πήλιο τα Χριστούγεννα θα απολαύσεις βόλτες στα χιονισμένα μονοπάτια, τοπικά γλυκά, και ζεστή φιλοξενία στα καφενεία. Άλλο ένα έθιμο της περιοχής είναι τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς που ψάλλονται δύο φορές την ίδια μέρα, μια φορά το πρωί από παιδιά και άλλη μια το βράδυ από μεγαλύτερες ηλικιακά παρέες ή συλλόγους για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Χριστούγεννα στη Μεσσηνία
Τα Χριστούγεννα στη Μεσσηνία συνοδεύονται από μοναδικά έθιμα που τιμούν την παράδοση. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οι νοικοκυρές τοποθετούν από μία αγριοκρεμμύδα έξω από την πόρτα για καλοτυχία, ενώ ανήμερα της Πρωτοχρονιάς οι ντόπιοι σπάνε ένα ρόδι στην είσοδο του σπιτιού για ευημερία.
Άλλο ένα ιδιαίτερο έθιμο της περιοχής, που θα συναντήσεις αν βρεθείς εκεί για τις γιορτές, είναι το πάτημα της πέτρας καθώς τα μέλη της οικογένειας βγαίνουν από το σπίτι το πρωί της Πρωτοχρονιάς. Τα κάλαντα ηχούν σε όλα τα χωριά και τις μεσσηνιακές πόλεις, ενώ το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι περιλαμβάνει γλυκά, Χριστόψωμο και άλλα παραδοσιακές γεύσεις. Τα παιδιά κάνουν ποδαρικό στα σπίτια για τη νέα χρονιά, φέρνοντας τύχη.
