Η γυναίκα, που συνέδεσε άρρηκτα το όνομά της με την ιστορία του ΠΑΣΟΚ και της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα, η Βάσω Παπανδρέου, πρώην υπουργός και επίτροπος στην Ε Ε, πέθανε σε ηλικία 80 ετών, μετά από σοβαρά προβλήματα υγείας.
Όπως ανέφεραν από το περιβάλλον της άφησε την τελευταία της πνοή σήμερα το πρωί στο σπίτι της. Τα τελευταία τρία χρόνια η πρώην υπουργός και επίτροπος έπασχε από ανίατη ασθένεια με σπάνιο σύνδρομο.
Συγγενείς και φίλοι θα πουν το τελευταίο αντίο στη Βάσω Παπανδρέου το Σάββατο στις 15:00, στον τόπο καταγωγής της, τα Βαλιμίτικα Αιγίου στο ναό του Αγίου Βασιλείου.
Η Βάσω Παπανδρέου γεννήθηκε το 1944 και μεγάλωσε στα Βαλιμήτικα Αιγίου. Όπως έλεγε η ίδια κατάφερε να γίνει αυτό που ονειρευόταν και το οποίο φάνταζε εξαιρετικά δύσκολο για ένα κορίτσι από την ελληνική επαρχία εκείνη την εποχή: Καθηγήτρια Πανεπιστημίου και Πολιτικός για να εφαρμόσει τις ιδέες της και να συμβάλει στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας.
Μετά την αποφοίτησή της από την ΑΣΟΕΕ συνέχισε τις σπουδές της σε μεταπτυχιακό επίπεδο στη Μ. Βρετανία, όπου το 1971 απέκτησε Master (M.Sc.) στα Οικονομικά από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ενώ το 1980 ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ στα Οικονομικά (Ph.D), από το Πανεπιστήμιο του Reading.
Παράλληλα με τις μεταπτυχιακές σπουδές της, δίδαξε αρχικά στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου του Exeter και στη συνέχεια, ως Βοηθός Ερευνητής, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Από το 1981 συνέχισε την καριέρα της στην Ελλάδα, ως Λέκτορας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας (πρώην ΑΣΟΕΕ).
Ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ και βουλευτής Επικρατείας
Ιδρυτικό Μέλος του ΠΑΣΟΚ συνέβαλε καθοριστικά στην συγγραφή της διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη.
Εξελέγη για πρώτη φορά Βουλευτής Επικρατείας το 1985 ενώ παράλληλα την περίοδο 1981-85 διετέλεσε Πρόεδρος του EOMMEX οργανώνοντας τη στήριξη και την ανάπτυξη των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων. Την ίδια περίοδο ως Μέλος του Δ.Σ. της Εμπορικής Τράπεζας, είχε την ευκαιρία να αποκομίσει σημαντική διοικητική εμπειρία.
Στην κυβέρνηση εισήλθε για πρώτη φορά το 1985, ως Υφυπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας & Τεχνολογίας, ενώ διατέλεσε ακόμη Αναπληρωτής Υπουργός στο ίδιο Υπουργείο, καθώς και Αναπληρωτής Υπουργός Εμπορίου (Υπεύθυνη για τα θέματα της Ελληνικής Προεδρίας στην ΕΟΚ) το δεύτερο εξάμηνο του 1988.
Η πρώτη γυναίκα Επίτροπος στην ιστορία της Ε Ε
Το 1989 ορίστηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου εκπρόσωπος της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή της τότε ΕΟΚ.
Ήταν η πρώτη γυναίκα Επίτροπος στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αρμοδιότητα την Απασχόληση, τις Εργασιακές Σχέσεις, τις Κοινωνικές υποθέσεις, το Ανθρώπινο Δυναμικό, την Εκπαίδευση, Κατάρτιση, τη Δημόσια Υγεία και την Ισότητα των δύο φύλων.
Με τη συνεργασία και της καθοδήγηση του προέδρου της Κομισιόν Ζακ Ντελόρ προώθησε δεκάδες νομοθετικές διατάξεις και προγράμματα, που βελτίωσαν τις συνθήκες ζωής και εργασίας σε όλα τα κράτη-μέλη. Έδωσε νέες ευκαιρίες εκπαίδευσης, προώθησε την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων, προστάτευσε τη μητρότητα, συνέβαλε στην εμπέδωση της ισότητας των φύλων, ενώ μερίμνησε για τους απόμαχους της εργασίας και τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Σχεδίασε και προώθησε την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Χάρτα και κατοχύρωσε τον Κοινωνικό Διάλογο σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι πρωτοβουλίες συνετέλεσαν στην ιδιαίτερα θετική κρίση που αποκόμισε τόσο η Ελλάδα, όσο και η ίδια προσωπικά και την ανέδειξαν σε προσωπικότητα διεθνούς εμβέλειας. Η “μάχη” της με την κ. Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία αντιτάχθηκε σε όλες τις αποφάσεις της, πήρε μεγάλη έκταση στον διεθνή τύπο, με τους “Times” να την αποκαλούν «Καρυάτιδα της Δημοκρατίας» δημοσιεύοντας σκίτσο της ως Καρυάτιδα. Την αποκάλεσαν επίσης «Σιδηρά Κυρία της Ευρώπης» και ο χαρακτηρισμός αυτός την ακολούθησε σε όλη τη μετέπειτα πορεία της. Όπως έλεγαν οι σύντροφοι της η Βάσω είναι αυστηρή, πολλές φορές σκληρή, είναι δωρική και κυρίως δίκαια.
Η πολιτική καριέρα και η υποστήριξη στον Σημίτη
Επιστέφοντας στην Ελλάδα το 1993 εξελέγη βουλευτής στη Β΄ Περιφέρεια της Αθήνας κερδίζοντας 256.830 σταυρούς ένα ρεκόρ που δεν κατέρριψε κανείς.
Ανέλαβε πρωτοβουλίες για την ανασυγκρότηση του ΠΑΣΟΚ, υπερασπίστηκε ανυποχώρητα τις πολιτικές της θέσεις για τον εκσυγχρονισμό της χώρας και έπαιξε ενεργό ρόλο στην εκλογή του Κώστα Σημίτη στην Πρωθυπουργία αλλά και στις πολιτικές που ανέδειξαν τη χώρα σε μέλος του σκληρού πυρήνα της Ευρώπης.
Ήταν η πρώτη υπουργός Ανάπτυξης την περίοδο 1996-1999. Συγκεντρώνοντας στο χαρτοφυλάκιο της το σύνολο της μικροοικονομίας από τη βιομηχανία και την ενέργεια έως το εμπόριο και τον τουρισμό, χάραξε πολιτικές που συνέβαλαν στην ανασυγκρότηση του παραγωγικού δυναμικού της χώρας.
Ως υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης την περίοδο 1999-2001 εφάρμοσε πολιτικές ενσωμάτωσης των μεταναστών και ενίσχυσης της τοπικής αυτοδιοίκησης ενώ θεσμοθέτησε τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) και κατοχύρωσε νομοθετικά τη συμμετοχή των γυναικών σε ποσοστό 33% στους συνδυασμούς των Νομαρχιακών και Δημοτικών εκλογών 2002.
Ως υπουργός Περιβάλλοντος και Δημοσίων Έργων πέτυχε την επιτάχυνση και την ολοκλήρωση μεγάλων έργων της χώρας, ενώ συνέβαλε καθοριστικά στην προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ – Η γνωριμία και ο έρωτας με τον Ανδρέα Παπανδρέου
Δυναμική, συγκρουσιακή, σκληρή, τεχνοκράτης σε πρώιμες εποχές, είχε χαρακτηριστεί άλλοτε ως αντι-Θάτσερ, άλλοτε ως «σιδηρά κυρία». Έπαιξε κρίσιμο ρόλο στις εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ, μη διστάζοντας να αμφισβητήσει ακόμη και τον μέντορά της, τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Η γνωριμία με τον Ανδρέα Παπανδρέου ξεκίνησε το 1974 στη Βρετανία, όπου η Βάσω Παπανδρέου εργαζόταν ως ερευνήτρια. Το κοινό επώνυμο -σύμπτωση- και οι απόψεις της Βάσως προκάλεσαν το ενδιαφέρον του Ανδρέα. Μάλιστα, στελέχη εκείνης της εποχής λένε ότι ο Ανδρέας, απογοητευμένος από το 13% που είχε πάρει στις εκλογές, σκόπευε να εγκαταλείψει την Ελλάδα και πως η Βάσω ήταν εκείνη που κατάφερε να τον μεταπείσει.
Η σχέση αυτή έμελλε να πάρει πιο προσωπική χροιά. Σε τέτοιο βαθμό που θρυλείται ότι ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ήθελε να πάρει διαζύγιο από τη Μαργαρίτα Τσαντ και να παντρευτεί τη Βάσω. Στη σκέψη και μόνο, στενοί του συνεργάτες, όπως ο Αντώνης Λιβάνης, ο Μένιος Κουτσόγιωργας και ο Γιάννης Αλευράς, έγιναν έξαλλοι, γνωρίζοντας ότι ο καλπάζων προς την εξουσία Ανδρέας θα έχανε το τρένο της πρωθυπουργίας. Στην κοινωνία της εποχής του ’70, πρωθυπουργός με διαζύγιο θα εθεωρείτο μείζον σκάνδαλο.
Μάλιστα, θρυλείται ότι υπήρχαν σκέψεις σε στελέχη του ΠΑΣΟΚ ακόμη και να… απαγάγουν τη Βάσω Παπανδρέου για να μη γίνει ποτέ αυτός ο γάμος.
Έπεσαν όλοι επάνω του και κατάφεραν να τον μεταπείσουν. Χώρισαν και η Βάσω Παπανδρέου έμεινε στο “ψυγείο”. Εκδιώχθηκε από το ΚΕΜΕΔΙΑ (Κέντρο Μελετών και Διαφωτισμού), μια θέση νευραλγική την εποχή εκείνη. Την επίβλεψη του ΚΕΜΕΔΙΑ είχε από το ΕΓ του ΠΑΣΟΚ ο Κώστας Σημίτης.
Η Βάσω αναχωρεί ξανά για το Λονδίνο για ένα διάστημα. Με την επιστροφή της εργάζεται στην ΑΣΟΕΕ ως επιμελήτρια, ενώ διορίζεται -εν αγνοία του Α. Παπανδρέου- στο ΔΣ της Εμπορικής Τράπεζας.
Άρχισε να εκτοξεύεται στην ιεραρχία του ΠΑΣΟΚ
Είναι πια 1982, το ΠΑΣΟΚ έχει γίνει κυβέρνηση και η Βάσω, με παρέμβαση του Πέτρου Λάμπρου, τοποθετείται στον ΕΟΜΜΕΧ, που υπαγόταν στον τότε υπουργό Αναστάσιο Πεπονή. Στη συνέχεια, με πρωτοβουλία του Μένιου Κουτσόγιωργα, που εκτιμούσε τις δυνατότητές της, αμβλύνονται οι ενστάσεις από την πλευρά του Ανδρέα και της Μαργαρίτας και η Βάσω εντάσσεται στην κανονικότητα του ΠΑΣΟΚ, αρχίζοντας να εκτοξεύεται στην ιεραρχία.
Το 1985 ο Ανδρέας την τοποθετεί στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας και η Βάσω Παπανδρέου μπαίνει στη Βουλή και στην κυβέρνηση, ως υφυπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας. Το 1986 αναβαθμίζεται σε αναπληρώτρια υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας. Το 1988 και για έναν χρόνο αναλαμβάνει αναπληρώτρια υπουργός Εμπορίου για τα θέματα της Ελληνικής Προεδρίας στην Κοινότητα (1988-1989). Και το 1989 τοποθετείται επίτροπος της ΕΟΚ -η πρώτη γυναίκα επίτροπος.
Το χαρτοφυλάκιό της αφορούσε την Απασχόληση, τις Εργασιακές Σχέσεις και Κοινωνικές Υποθέσεις, το Ανθρώπινο Δυναμικό, την Εκπαίδευση και Κατάρτιση, και την Ισότητα των δύο Φύλων. Συνεργάστηκε με τον Ντελόρ, αλλά δεν δίστασε να συγκρουστεί πολλάκις με Ευρωπαίους ηγέτες -και με την τότε Βρετανή πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ- για να προωθήσει τα ελληνικά συμφέροντα. Προώθησε την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Χάρτα και κατοχύρωσε τον Κοινωνικό Διάλογο σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μετά την πενταετή θητεία της επιστρέφει στην ελληνική πολιτική σκηνή και εκλέγεται πρώτη βουλευτής στη Β’ Αθηνών με τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων (256.831) στις εκλογές του 1993. Έκτοτε εκλεγόταν διαρκώς βουλευτής ως και το 2009.
Η ρήξη με τον Ανδρέα: Το δείπνο των «4» και το σημείωμα που πέταξε στον Παπανδρέου
Στην πορεία ήρθε η ρήξη με τον Ανδρέα, η πορεία της υγείας του οποίου είχε πάρει την κατιούσα.
Η Βάσω Παπανδρέου είχε συμπήξει την περίφημη «ομάδα των τεσσάρων» μαζί με τους Κώστα Σημίτη, Παρασκευά Αυγερινό και Θεόδωρο Πάγκαλο. Στο σπίτι της στο Χαλάνδρι, δίπλα στη ρεματιά, είχαν γίνει πάμπολλες συζητήσεις και σχεδιασμοί. Ωστόσο, επέλεξαν να δημοσιοποιήσουν μέσω διαρροής ένα δείπνο, εκείνο το περίφημο «δείπνο των τεσσάρων», το 1994. Αμφισβητούσαν ευθέως τον Ανδρέα και την ικανότητά του να παραμείνει στην εξουσία, τόσο ως πρωθυπουργός όσο και ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.
Η Βάσω είχε ηγετικές φιλοδοξίες, αλλά όταν ετέθη θέμα ποιος από τους τέσσερις θα βγει μπροστά απέναντι στον Ανδρέα, ο Πάγκαλος έδειξε Σημίτη και συμφώνησαν όλοι. Στη διαδρομή ασκούσαν δριμεία εσωκομματική αντιπολίτευση στον Ανδρέα Παπανδρέου. Με αποκορύφωμα τη συνεδρίαση της ΚΕ του ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο του 1995, στο ξενοδοχείο «Κάραβελ».
Ο Ανδρέας Παπανδρέου απάντησε σκληρά στους αμφισβητίες του, λέγοντας: «Όσοι αναζητούν έναν Ανδρέα Παπανδρέου πρωθυπουργό και πρόεδρο υπό περιορισμό, υπό επιτροπεία, υπό κηδεμονία, ας τον αναζητήσουν αλλού, εγώ δεν προσφέρομαι».
Κάλεσε μάλιστα -χωρίς να κατονομάσει κανέναν- όποιους νομίζουν «ότι πρέπει να πάμε, θέλοντας και μη, σε κυβερνήσεις συνεργασίας πολλών μικρών και αδύναμων κομμάτων, ας δοκιμάσουν. Ας πάρουν την ευθύνη να δημιουργήσουν τα δικά τους κόμματα, να μετρηθούν και να έρθουν να ξανασυζητήσουμε».
Η Βάσω Παπανδρέου ένιωσε ότι θίγεται. Σηκώθηκε από τη θέση της, προχώρησε στον διάδρομο και σχεδόν πέταξε ένα σημείωμα στον Ανδρέα, μπροστά στο έκπληκτο ακροατήριο, τις κάμερες και τους δημοσιογράφους.
«Εμμέσως πλην σαφώς, αναφέρεσαι σε εμένα και μου αποδίδεις προθέσεις που δεν έχουν σχέση με τις θέσεις μου. Ζητώ να μου δοθεί ο λόγος αμέσως μετά το τέλος της ομιλίας σου», έγραφε το σημείωμα.
Ο Ανδρέας το διάβασε, απάντησε με ένα ξερό «μάλιστα» και συνέχισε την ομιλία του. «Γνωριζόμαστε καλά εδώ μέσα», σχολίασε λίγο μετά.
Άλλοι μίλησαν για θράσος, άλλοι για θάρρος, όλοι όμως συμφωνούν ότι η κίνηση της Βάσως Παπανδρέου έμεινε χαραγμένη στο συλλογικό κομματικό υποσυνείδητο.
Κορυφαία υπουργός στις κυβερνήσεις Σημίτη
Μετά την ασθένεια του Ανδρέα και την παραίτησή του από πρωθυπουργός μέσα από το Ωνάσειο, εξελέγη ο Κώστας Σημίτης από την ΚΟ του ΠΑΣΟΚ, επικρατώντας του Άκη Τσοχατζόπουλου.
Η Βάσω Παπανδρέου ήταν βασικό στέλεχος των κυβερνήσεών του, καθώς διετέλεσε υπουργός Ανάπτυξης (1996-1999), υπουργός Εσωτερικών (1999-2001) και υπουργός Περιβάλλοντος (2001-2004). Ως υπουργός Εσωτερικών θεσμοθέτησε τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), ενώ κατοχύρωσε νομοθετικά την ποσόστωση γυναικών σε ποσοστό 33% στους συνδυασμούς των νομαρχιακών και δημοτικών εκλογών του 2002.
Επίσης, έκανε νόμο για τα αυθαίρετα, ενώ συνεργάστηκε με τον Αν. Πεπονή για τη θεσμοθέτηση του ΑΣΕΠ.
Αντέδρασε για τα μνημόνια και αποσύρθηκε
Στην τελευταία της θητεία, 2009-2012, είχε στηρίξει τον Γ. Παπανδρέου αλλά στην πορεία και ενώ η χώρα μπήκε σε μνημόνια και είχε ψηφίσει το Μεσοπρόθεσμο, απασφάλισε.
Είχε συγκρουστεί σε μια συνεδρίαση του ΚΤΕ Οικονομίας με τον τότε ΥΠΟΙΚ Γιώργο Παπακωνσταντίνου. «Μας οδηγείτε σε συλλογική κατάθλιψη» του είχε πει, για να αποκαλύψει: «Τον Οκτώβριο του 2009 ήμουν στο γραφείο σου, σου είπα να πάρεις μέτρα και με αντιμετώπισες σαν ούφο».
Αποτραβήχτηκε σταδιακά από την πολιτική και τα τελευταία χρόνια ζούσε με τις αδελφές της στο σπίτι της στο Χαλάνδρι. Η υγεία της χειροτέρευσε εδώ και εδώ μια διετία και ήταν κατάκοιτη, καθώς έπασχε από ανίατο σύνδρομο που έπληξε τα νεύρα του εγκεφάλου της.
Σήμερα, στα 80 της χρόνια, η Βάσω Παπανδρέου έφυγε από τη ζωή. Η κηδεία της θα γίνει το Σάββατο. Θα ταφεί στην ιδιαίτερη πατρίδα της, τα Βαλιμίτικα Αιγίου, όπως επιθυμούν οι συγγενείς της.
