Φιλόξενοι και ευγενικοί άνθρωποι φροντίζουν τον τόπο τους και προσφέρουν υπηρεσίες με λογικές τιμές σε μαγαζιά και σπίτια.-
Γράφει ο Νίκος Δημαράς
Αν είχε καθιερωθεί βραβείο ευγένειας στην …Ελλάς του 2024 σίγουρα θα το έπαιρναν οι κάτοικοι της Αστυπάλαιας, του όμορφου νησιού των 1200 ψυχών στη βόρεια περιφερειακή ενότητα των Δωδεκανήσων.
Καταλαβαίνεις τις ευγενικές διαθέσεις από την πρώτη στιγμή, από το αρχικό τηλεφώνημα. Μιλάμε με την κυρία Εύα, ιδιοκτήτρια ενοικιαζομένων δωματίων. Μας λέει ότι δεν έχει κατάλυμα για τις μέρες που ζητάμε, αλλά θα προσπαθήσει να βρει. Μας δίνει ένα τηλέφωνο άλλης κυρίας, η οποία επίσης δεν έχει δωμάτιο για τις συγκεκριμένες μέρες, αλλά έχει για άλλη ημερομηνία. Δεν κλείνουμε δωμάτιο και μιλάμε ξανά στο τηλέφωνο με την κυρία Εύα. “Εσείς έχετε για την άλλη ημερομηνία;” ρωτάμε. “Ναι έχουμε για τότε, αλλά αφού μιλήσατε με την άλλη κυρία δεν είναι σωστό και έντιμο να ρθείτε σε εμάς…”
Μένω με το ακουστικό στο χέρι. Όχι μόνο ένδειξη ευγένειας, αλλά και εντιμότητας μαζί. Ακολουθεί το τηλεφώνημα στην άλλη κυρία. Τα βρίσκουμε στην τιμή, μας λέει τοποθεσία, αλλά πως θα φτάσουμε στο Λιβάδι, που είναι αρκετά μακριά από το λιμάνι;
Μια λύση είναι να πάρεις ταξί, από τα ελάχιστα, που υπάρχουν. Άλλη λύση είναι να κατεβάσεις στο κινητό την εφαρμογή AstyMOVE (ή κάπως έτσι), να πατήσεις το κουμπάκι γράφοντας το σημείο, που βρίσκεσαι και να περάσει το ηλεκτρικό λεωφορειάκι να σε πάρει και να σε πάει στον προορισμό σου. Δύσκολη διαδικασία με τις εφαρμογές.
Τώρα τι κάνουμε; Ρωτάμε την “άλλη κυρία”, την Φωτεινή, που τώρα γνωριστήκαμε κάπως και μας δίνει το φως της: “Μην αγχώνεστε, θα έρθει ο γιος μου στο λιμάνι να σας πάρει…” Και ήρθε.
Τι άλλο να ζητήσεις για να αρχίσουν ευχάριστα οι διακοπές σου στην Αστυπάλαια;
Δωμάτια ευάερα και ευήλια. Εδώ βρίσκει την ουσία της η γνωστή έκφραση των μεσιτών. Ένας ήλιος λαμπερός ανατέλλει στον καταγάλανο ουρανό, που δένει με το χρώμα της θάλασσας κι ένα δροσερό αεράκι ρυθμίζει τις θερμοκρασίες για να μην είναι ενοχλητικές. Όλα στην εντέλεια με σύγχρονο εξοπλισμό και παραδοσιακή καλόγουστη διακόσμηση.
Η πόλη (Χώρα) απλώνεται από την μια πλευρά του βουνού προς την άλλη με ένα λαιμό – οροπέδιο, όπου υψώνονται οι καλαίσθητοι επτά ανεμόμυλοι, τονίζοντας τα ελληνικά χρώματα. Εδώ εκτείνεται η μακρόστενη πλατεία με τις καφετέριες, τα ουζερί και τα μπαράκια, που σταδιακά αναπτύσσονται και προς τα σοκάκια.
Ανεβαίνοντας προς το επιβλητικό κάστρο συναντάμε πρώτα το Δημαρχείο με την γαλανόλευκη να κυματίζει αγέρωχα προς το Αιγαίο.
Όμορφα φρεσκοβαμμένα σπιτάκια, αυλές με τραπεζάκια
Η ανηφόρα είναι ζόρικη, αλλά μας αποζημιώνει. Η θέα επιβλητική και προς τις δύο πλευρές του νησιού, όπου είναι σκαρφαλωμένα στις πλαγιές τα κατάλευκα σπίτια, ενώ κάτω χρωματίζει το τοπίο η καθάρια γαλάζια θάλασσα σχηματίζοντας διαδοχικούς κόλπους.
Στο δρόμο συναντάμε όμορφα φρεσκοβαμμένα σπιτάκια, αυλές με τραπεζάκια και καρέκλες άλλων εποχών, αλλά και κοκκινωπές βουκαμβίλιες, που αφήνουν τις δικές τους πινελιές στο τοπίο.
Ακολουθούν μικρά μαγαζιά με τοπικούς μεζέδες και όχι μόνο, όπως η “Απαναμεμιά”, όπου συχνάζουν πολλοί γνωστοί ηθοποιοί, τηλε-μάγειρες και ξένοι επισκέπτες του νησιού.
Πολύ όμορφα και πλούσια τα μαγαζιά, με δώρα, διακοσμητικά και παλιά αντικείμενα, όπως η “Κατώα”, όπου βρίσκεις από σπάνια βιβλία μέχρι ρολόγια τσέπης, εξαιρετικής αξίας μικροαντικείμενα, ακόμη και συλλεκτικά κομπολόγια.
Στην ιστορική εκκλησία της Παναγίας Πορταίτισσας
Σε λίγο φτάνουμε στην ιστορική εκκλησία της Παναγίας Πορταίτισσας, (Ευαγγελίστριας), η οποία όμως είναι κλειστή, λόγω επισκευαστικών εργασιών. Όπως μας είπαν, είχε ξεσπάσει φωτιά στο ναό από ένα κερί και είχαν προκληθεί μεγάλες ζημιές, μεταξύ των οποίων και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.
Στη συνέχεια έφεραν άλλη εικόνα από το Άγιο Όρος και έτσι θα επαναλειτουργήσει η εκκλησία, όταν ολοκληρωθεί η επισκευή.
Σύμφωνα με την παράδοση, διώκτες των χριστιανών την εποχή της εικονομαχίας εντόπισαν την εικόνα στη Μικρασιατική Νίκαια και προσπάθησαν να την καταστρέψουν. Όμως μια γυναίκα άφησε την εικόνα στη θάλασσα με την ευχή να σωθεί. Η θαυματουργή εικόνα στάθηκε όρθια στα κύματα και κατευθύνθηκε προς την δύση και έφτασε στη μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους.
Της δόθηκε το προσωνύμιο Πορταΐτισσα, επειδή η εικόνα είναι τοποθετημένη στο παρεκκλήσιο της μονής Ιβήρων που βρίσκεται αριστερά της κεντρικής πύλης. Στη μνήμη της είναι αφιερωμένος και ο ναός της Αστυπάλαιας στην δυτική είσοδο του κάστρου.
Το επιβλητικό κάστρο με τις εκκλησίες
Σε λίγο εισερχόμαστε στο επιβλητικό κάστρο του νησιού. Πρόκειται για μοναδικό στο είδος του κάστρο, πολύ διαφορετικό από τα καστέλια στα άλλα νησιά του Νοτίου Αιγαίου.
Λέγεται και κάστρο της Αστροπλιάς ή Κάστρο των Κουερίνι.
Χτίστηκε από τη Βενετσιάνικη οικογένεια των Κουερίνι πάνω στην αρχαία ακρόπολη. Την οριστική του μορφή πήρε τον 15ο αιώνα. Είναι δομημένο με παραδοσιακή τοπική σκούρα πέτρα και περιστοιχίζεται από άσπρα σπιτάκια, οι εξωτερικοί τοίχοι των οποίων δημιουργούν ένα πραγματικό τείχος, με μικρά παράθυρα για πολεμίστρες. Με έντονο φρουριακό χαρακτήρα για να προστατεύσει τους κατοίκους από τους πειρατές, έχει ορατότητα στα δύο φυσικά λιμάνια του νησιού.
Μέσα στο κάστρο βρίσκονται οι περίφημες εκκλησίες με τα πέτρινα καμπαναριά, της Παναγιάς του Κάστρου (1853) και του Αγίου Γεωργίου (1790).
Ακόμη και τώρα, παρά την εγκατάλειψη, μέσα στο χώρο του πάρκου υπάρχουν ζωντανά δέντρα, όπως δυο συκιές με ολόγλυκα μαύρα σύκα, που απάλυναν την πίκρα από τα στόματά μας.
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Από το 1540 έως τον 19ο αιώνα, η Αστυπάλαια ήταν υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Τουρκικός στόλος κατέβαινε μια φορά το χρόνο από την Κωνσταντινούπολη για να εισπράξει τους φόρους, αλλά τον υπόλοιπο καιρό άφηνε τους νησιώτες να τα βγάλουν μόνοι τους πέρα με τους πειρατές.
Έτσι οι κάτοικοι της Αστυπάλαιας έπρεπε να συμβιώνουν με τους πειρατές, στη συνεργασία με τους οποίους έβρισκαν σχετική ασφάλεια, αλλά και οικονομικά οφέλη. Το κάστρο ήταν απόλυτα προσαρμοσμένο σε αυτόν τον τρόπο ζωής και φαίνεται ότι παρέμεινε το κύριο μέρος του οικισμού της χώρας για εκατοντάδες χρόνια.
Μέχρι τον 19ο αιώνα αποτελούσε τον μοναδικό οικισμό του νησιού. Όλα τα σπίτια έξω από αυτό τα έλεγαν «σταύλους».
Το 19ο αιώνα η πρώτη μεταεπαναστατική Ελληνική κυβέρνηση, του Ιωάννη Καποδίστρια, βάζει ως πρώτο μέλημά της την καταπολέμηση της πειρατείας. Τα ελληνικά πολεμικά πλοία, εξαπολύουν συστηματικά έλεγχο της θαλάσσιας περιοχής των συνόρων του νεοσύστατου κράτους. Μαζί με τα ελεύθερα νησιά, ωφελούνται και τα σκλαβωμένα, η πειρατεία παρακμάζει και σταδιακά αφανίζεται.
Έτσι τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ου, όταν υπήρχε μεγαλύτερη ασφάλεια, τα ανοίγματα στον οχυρό περίβολο διευρύνθηκαν και σε πολλά προστέθηκαν ξύλινοι εξώστες, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα, οι κάτοικοι του άρχισαν να βγαίνουν, αισθανόμενοι ασφάλεια, έξω από αυτό και να εποικούν την γύρω περιοχή της Παναγίας της Πορταϊτισσας.
Το 1943 άρχισε να εγκαταλείπεται από τους κατοίκους του, ενώ οι τελευταίοι το εγκατέλειψαν με τον καταστρεπτικό σεισμό του 1956.
Όταν χτύπησε ο μεγάλος σεισμός του 1956 μεγέθους 7.5 Ρίχτερ σηκώνοντας παλιρροϊκό κύμα 20 μέτρων στην Αστυπάλαια, τα περισσότερα σπίτια στον λόφο κατέρρευσαν, συμπαρασύροντας το ένα το άλλο. Τα υπόλοιπα κτίρια εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους και απογυμνωμένα από τα υπόλοιπα ξύλινα στοιχεία τους, αφέθηκαν στο έλεος των στοιχείων της φύσης.
Σταδιακά όμως οι κάτοικοι επανήλθαν, ξανάφτιαξαν τα σπίτια και δημιούργησαν αυτόν τον υπέροχο οικισμό, που συγκεντρώνει επισκέπτες από όλο τον κόσμο.
Γυρίζεις την περιοχή με τα μικρά ηλεκτρικά λεωφορεία
Από το πρωί η μακρόστενη πλατεία με τις καφετέριες και τα ουζερί σφύζει από ζωή. Στην είσοδό της δίπλα στους καλοβαμμένους αναμόμυλους υπάρχουν κολονάκια, που απαγορεύουν την είσοδο σε αυτοκίνητα.
Έτσι ο μόνος τρόπος να φτάσεις στα στενάκια και στο κάστρο είναι η πεζοπορία. Στην υπόλοιπη περιοχή κυκλοφορούν τα ηλεκτρικά μικρά λεωφορεία (βαν), που είναι ενταγμένα στο πρόγραμμα βιώσιμης κινητικότητας.
Τα οχήματα είναι χορηγία μεγάλης γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας και εξυπηρετούν τον κόσμο μέσω εφαρμογών στα κινητά. Κατεβάζεις την εφaρμογή astyMOVE στο κινητό σου και απολαμβάνεις την διαδρομή προς όποια κατεύθυνση επιθυμείς, αρκεί να πατήσεις το πλήκτρο, που δείχνει το σημείο, στο οποίο βρίσκεσαι.
Σε συγκεκριμένες ώρες κάνουν στάση στο σημείο των ανεμόμυλων, όπου επιβιβάζονται άτομα όλων των ηλικιών. Βέβαια οι περισσότεροι επιβάτες είναι νεαρής ηλικίας.
Εμείς ακολουθήσαμε την πεπατημένη, ενοικιάζοντας ένα μικρό αυτοκίνητο σε λογική τιμή. Την πρώτη μέρα ακολουθούμε ανατολική διαδρομή προς το αεροδρόμιο και το Βαθύ. Απολαμβάνουμε τα υπέροχα νερά στο Στενό, όπου είναι στημένη και μια προσεγμένη καντίνα με πρόχειρα εδέσματα, άμα δε και τσιπουράκι δια χειρός Νικολέτας.
Η συνέχεια το ίδιο γραφική με μια στάση στην Ανάληψη, όπου όμως η τουριστική αντίληψη της ξενομανίας βλάπτει την αισθητική, από άποψη μουσικών επιλογών στα ταβερνάκια μέχρι και τα προσφερόμενα φαγητά.
Εξαιρετικό το βόρειο λιμανάκι, που είναι νεότερο με μικρή κίνηση, ενώ η εξυπηρέτηση των επιβατών γίνεται από το κεντρικό στη Σκάλα της Αστυπάλαιας.
Μετά από ένα εξαιρετικό δείπνο στα Λιβάδια, όπου λειτουργούν πολλά και όμορφα μαγαζιά για κάθε γούστο αποφασίζουμε να πάμε δυτικά προς Άγιο Κωνσταντίνο και Καμινάκια. Άγριες περιοχές με ξεροβούνια και ελάχιστα χωράφια για καλλιέργεια.
Όμως οι παραλίες είναι γραφικότατες και τα νερά καταυγάζουν με χρώματα γαλαζοπράσινα και βεραμάν.
Τόσο οι επισκέπτες, όσο και οι ντόπιοι ζητούν επιτακτικά βελτίωση του οδικού δικτύου, που σίγουρα θα αναβαθμίσει το δυτικό μέρος του νησιού.
Εξαιρετικές οι υποδομές στα Λιβάδια, ακόμη και στην πλαζ, όπου λειτουργεί εγκατάσταση για πρόσβαση ΑΜΕΑ στη θάλασσα, αλλά και πύργος με ναυαγοσώστες.
Υπέροχα, μοναδικά νερά στα Καμινάκια, αρκετά χιλιόμετρα από την Χώρα με χωματόδρομο, που κουράζει, αλλά αποζημιώνεσαι από το τοπίο και τα …χάδια των κυματισμών της θάλασσας.
Την Αστυπάλαια την αγαπάς από την αρχή. Λίγο η ατμόσφαιρα, λίγο το λευκό των σπιτιών και το γαλάζιο του Αιγαίου, λίγο η απλότητα των ανθρώπων, λίγο οι γεύσεις και πιο πολύ τα χαμόγελα.
Σύμβολο της απλότητας ο φίλος Μιχάλης, που μας υποδέχθηκε ξυπόλητος και απολαμβάνει το περπάτημα στην άσφαλτο με γυμνές πατούσες. Ξυπόλητος επίσης μας αποχαιρετά, δίπλα στους ανεμόμυλους την ώρα του αποχωρισμού.
Σύμβολο της συμπάθειας και ο κυρ Παντελής, που παρά την ηλικία του, εργάζεται ως μεταφορέας και ταξιτζής γεμίζοντας χαμόγελα τους σκυθρωπούς ανθρώπους, που περιμένουν στο λιμάνι να επιβιβαστούν στο Καταμαράν και να αποχαιρετήσουν την αρχοντική Αστυπάλαια.
