Ο Χένρι Κίσινγκερ, ιστορική μορφή της αμερικανικής διπλωματίας, αλλά και αμφιλεγόμενος διπλωμάτης, πέθανε στα 100 του χρόνια, ανακοίνωσε τα ξημερώματα το ίδρυμα που δημιούργησε ο νομπελίστας ειρήνης (1973) και φέρει το όνομά του.
Ο Χένρι Κίσινγκερ, που «έφυγε» στα 100 του χρόνια. είχε ιδιαίτερα αμφιλεγόμενες διαστάσεις και διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ επί των ημερών του Ρίτσαρντ Νίξον και του Τζέραλντ Φορντ στην προεδρία.
Βασικός διαμορφωτής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, ο Χένρι Κίσινγκερ, γόνος οικογένειας Γερμανοεβραίων, «πέθανε στο σπίτι του στο Κονέκτικατ», διευκρίνισε η ίδια πηγή.
Πιστώθηκε την προσέγγιση με τη Μόσχα και με το Πεκίνο, όμως η εικόνα του αμαυρώθηκε εξαιτίας της εμπλοκής του σε τραγικά γεγονότα, πάνω απ’ όλα στο πραξικόπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1973 στη Χιλή.
Ο ύποπτος ρόλος του στο Κυπριακό
Επίσης έπαιξε ρόλου αμφίβολης αξιοπιστίας στο Κυπριακό το 1974 ως υπουργός εξωτερικών, χωρίς να αποτρέψει την εισβολή της Τουρκίας και τον πόλεμο. Παρότι οι ΗΠΑ δεν ήταν εγγυήτρια δύναμη, ο Κίσινγκερ κατηγορήθηκε ότι δεν άσκησε την επιρροή του στον τότε πρωθυπουργό της Τουρκίας Μπουλέντ Ετσεβίτ, όπως επίσης δεν παρενέβη αποφασιστικά στην Αθήνα και στη χούντα του Ιωαννίδη για να αποτρέψει το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου στην Κύπρο.
Ωστόσο ήταν πολιτικός με διεθνή αύρα και επιρροή, παρότι βραχύσωμος με χοντρά γυαλιά, μπάσα φωνή και χαρακτηριστική γερμανική χροιά προφοράς στα αγγλικά: παρά την πολύ προχωρημένη του ηλικία, τον συμβουλευόταν συχνά μεγάλο μέρος της πολιτικής ελίτ των ΗΠΑ, κι όχι μόνο, ενώ όχι σπάνια τον υποδέχονταν στο εξωτερικό αρχηγοί κρατών.
Συνέβαλε στην προσέγγιση της Κίνας και των ΗΠΑ
Στο τελευταίο του μείζον ταξίδι, τον Ιούλιο επισκέφθηκε το Πεκίνο, για να συναντηθεί με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ. Αυτός ο τελευταίος εξήρε τον «θρυλικό διπλωμάτη» ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στην προσέγγιση της Κίνας και των ΗΠΑ τα χρόνια του 1970.
Ο δρ Χένρι Κίσινγκερ, ειδικός βοηθός του Προέδρου Νίξον κάνει πρόποση με τον Κινέζο πρωθυπουργό Τσου Εν-Λάι στις 21 Φεβρουαρίου 1972, σε δείπνο στο Πεκίνο / Φωτογραφία: AP
Ο δρ Χένρι Κίσινγκερ, ειδικός βοηθός του Προέδρου Νίξον κάνει πρόποση με τον Κινέζο πρωθυπουργό Τσου Εν-Λάι στις 21 Φεβρουαρίου 1972, σε δείπνο στο Πεκίνο / Φωτογραφία: AP
Ουδείς άλλος σημάδεψε όσο αυτός την αμερικανική εξωτερική πολιτική το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Φημισμένος για τις απαράμιλλες διαπραγματευτικές του ικανότητες, ο Χένρι Κίσινγκερ ταυτόχρονα συχνά επιδείκνυε ροπή στον αυταρχισμό.
Περίπλοκη προσωπικότητα που γεννούσε θαυμασμό και μίσος
Ο πραγματιστής πολιτικός που πιστώνεται την «αμερικανική Realpolitik» ήταν πάντα αληθινό «γεράκι» της Ουάσιγκτον, υπήρξε περίπλοκη προσωπικότητα, που γεννούσε τόσο θαυμασμό όσο και μίσος.
Ο ναζισμός σημάδεψε ανεξίτηλα τον νεαρό Γερμανοεβραίο Χάιντς Άλφρεντ Κίσιντζερ, που γεννήθηκε την 27η Μαΐου 1923 στη Φουρτ (Βαυαρία): στα 15 του μετατρεπόταν σε πρόσφυγα στις ΗΠΑ μαζί με την οικογένειά του. Αφού απέκτησε την αμερικανική υπηκοότητα στα 20 του χρόνια, θα κατατασσόταν στον στρατό και θα υπηρετούσε στην Ευρώπη, κυρίως στη στρατιωτική αντικατασκοπεία, λόγω των άπταιστων γερμανικών του. Παρασημοφορήθηκε για τη δράση του.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιθυμώντας διακαώς να συνεχίσει τις σπουδές του, μπήκε στο Χάρβαρντ – απ’ όπου βγήκε με πτυχίο στις Διεθνείς Σχέσεις, προτού γίνει μέλος του διδακτικού προσωπικού και της διεύθυνσης του πασίγνωστου πανεπιστημίου. Εκείνη την περίοδο οι Δημοκρατικοί πρόεδροι Τζον Κένεντι και Λίντον Τζόνσον άρχιζαν να συμβουλεύονται όλο και συχνότερα τον λαμπρό -και ιδιαίτερα φιλόδοξο- καθηγητή.
Η πολιτική του εξέλιξη και οι θέσεις
Όμως ο διοπτροφόρος πανεπιστημιακός δεν θα μετατρεπόταν σε παγκόσμια μορφή της διπλωματίας παρά την περίοδο του Ρίτσαρντ Νίξον, όταν αρχικά έγινε σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Λευκού Οίκου και κατόπιν υπουργός Εξωτερικών – κατείχε και τις δύο θέσεις από το 1973 ως το 1975, ενώ παρέμεινε ΥΠΕΞ υπό τον Τζέραλντ Φορντ, ως το 1977.
Έθεσε σε εφαρμογή την αμερικανική Realpolitik, επιδιώκοντας την αποκλιμάκωση των εντάσεων με τη Σοβιετική Ένωση και την προσέγγιση με την Κίνα του Μάο, όπου πήγε επανειλημμένα -υπό άκρα μυστικότητα- για να προετοιμάσει την ιστορική επίσκεψη του προέδρου Νίξον στο Πεκίνο το 1972.
Διεξήγαγε εξάλλου, επίσης με άκρα μυστικότητα, ενώ βομβαρδιζόταν ανηλεώς το Ανόι, διαπραγματεύσεις για να τερματιστεί ο πόλεμος του Βιετνάμ.
Το αμφιλεγόμενο Νόμπελ του Κίσινγκερ
Η υπογραφή της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός ήταν αυτό που επικαλέστηκε η επιτροπή όταν το απένειμε το Νόμπελ Ειρήνης το 1973 – όμως ο Βιετναμέζος ηγέτης Λε Ντικ Το αρνήθηκε να το παραλάβει. Η βράβευση πιθανόν θα παραμείνει η πιο αμφιλεγόμενη στην Ιστορία.
Τον κατηγόρησαν για εγκλήματα πολέμου
Επικριτές του Χένρι Κίσινγκερ για χρόνια απαιτούσαν να δικαστεί για εγκλήματα πολέμου. Κατήγγειλαν τον σκοτεινό, όχι σπάνια απροκάλυπτο ρόλο του σε αποφάσεις όπως οι μαζικοί βομβαρδισμοί των ΗΠΑ στην Καμπότζη, ή η αμερικανική υποστήριξη στον Ινδονήσιο δικτάτορα Σουχάρτο, η εισβολή των δυνάμεων του οποίου στο Ανατολικό Τιμόρ στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 200.000 ανθρώπους το 1975.
Όμως, ήταν πάνω απ’ όλα η δράση της CIA στη Λατινική Αμερική, συχνά με προσωπικές του εντολές, αυτή που αμαύρωσε περισσότερο από καθετί άλλο την εικόνα του: ειδικά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή, η κατάληψη της εξουσίας από τον Αουγούστο Πινοτσέτ και ο θάνατος του Σοσιαλιστή προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε.
Στην πορεία των ετών, ήρθαν στο φως απόρρητα έγγραφα που αποκάλυπταν το περίγραμμα και το εύρος αυτού που θα γινόταν γνωστό με την ονομασία «Σχέδιο Κόνδωρ»: σκοπός του ήταν η εξάλειψη των αντιπάλων των στρατιωτικών δικτατοριών στη Λατινική Αμερική τα χρόνια του 1970 και του 1980.
Μολαταύτα, ο συγγραφέας των βιβλίων Διπλωματία (1994) και Παγκόσμια Τάξη (2014), πατέρας δυο παιδιών, παντρεμένος από το 1974 με τη φιλάνθρωπο Νάνσι Μαγκίνες, διατηρούσε ως τον θάνατό του τεράστια επιρροή. Και, φυσικά, παρέμενε γεράκι: τον Ιανουάριο τάχθηκε υπέρ της συνέχισης της υποστήριξης στην Ουκρανία, η οποία έπρεπε, κατ’ αυτόν, να γίνει κράτος-μέλος του NATO.